Ελληνική ερευνητική πατέντα υπόσχεται θεραπεία της σκλήρυνσης κατά πλάκας!

Χρειάστηκαν δέκα χρόνια συστηματικών ερευνών για να προκύψει το ελπιδοφόρο μήνυμα...
Η προοπτική για τη δημιουργία ενός νέου, επαναστατικού φαρμάκου, το οποίο αναμένεται να δώσει ελπίδες σε εκατομμύρια ασθενών σε όλο τον κόσμο, είναι υπαρκτή και προέρχεται αμιγώς από ελληνικά ερευνητικά εργαστήρια. Αφορά όσους πάσχουν από νευροεκφυλιστικά νοσήματα, όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας, η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας ή οι νόσοι του Πάρκινσον και του Αλτσχάιμερ. Η νέα ουσία υπόσχεται να περιορίσει, ίσως και να αναστρέψει τις βλάβες που έχουν προξενήσει οι ασθένειες αυτές στον εγκέφαλο, συμπεριλαμβανομένων και αυτών από εγκεφαλικό τραύμα.

Νέα παγκόσμια επιτυχία της Ελλάδας


Η ανακάλυψη αποτελεί μια ακόμα διεθνή αποκλειστική επιτυχία των Ελλήνων επιστημόνων του Πανεπιστημίου Κρήτης και του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), που επιτεύχθηκε με τη συνεργασία του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και του Ιατροβιολογικού Ινστιτούτου της Ακαδημίας Αθηνών. Ο επικεφαλής της έρευνας, καθηγητής Φαρμακολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και ερευνητής του ΙΤΕ Αχιλλέας Γραβάνης, αναλύει στο Goldenmag τις λεπτομέρειες της παγκόσμιας ελληνικής πατέντας που φέρει το όνομα μικρονευροτροφίνες. Επίσης, παρουσιάζει τις νέες δυνατότητες που ανοίγονται για την ανάπτυξη νευροαναγεννητικών ουσιών, σκιαγραφώντας το επιστημονικό μέλλον ενός ιατρικού τομέα που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Η λύση στις μικρονευροτροφίνες

Όπως εξηγεί ο κ. Γραβάνης: «Ο μόνος τρόπος που διαθέτει ο οργανισμός για να διατηρεί τους νευρώνες μας ζωντανούς καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας είναι η συνεχής παραγωγή ουσιών, οι οποίες ονομάζονται νευροτροφίνες. Είναι οι ουσίες με τις οποίες τρέφονται οι νευρώνες. Όταν γερνάμε ή πάσχουμε από κάποιο από τα προαναφερόμενα νοσήματα, μειώνεται η παραγωγή αυτών των τόσο σημαντικών ουσιών, με αποτέλεσμα κάθε νευρώνας που αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να τραφεί, σε ελάχιστο χρόνο να αυτοκτονεί με «απόπτωση», ενεργοποιώντας έναν μηχανισμό, ένα σύστημα γονιδίων, που του λέει: «Πέθανε». Όσο περνάει ο χρόνος και χάνεται ένας σημαντικός αριθμός νευρώνων, γίνονται εμφανή τα κλινικά συμπτώματα νόσων όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας, η αμυοατροφική σκλήρυνση, η Πάρκινσον. Οι νευροτροφίνες δεν μπορούν να χορηγηθούν ούτε από το στόμα, γιατί καταστρέφονται στο στομάχι, ούτε με ένεση, γιατί δεν μπορούν να φτάσουν μέσω της κυκλοφορίας στον εγκέφαλο (επειδή είναι πρωτεΐνες, δεν διέρχονται του αιματοεγκεφαλικού φραγμού). Έτσι, σε συνεργασία με την ερευνήτρια Θεοδώρα Καλογεροπούλου στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών αναπτύξαμε μικρές νευροπροστατευτικές ουσίες που μιμούνται τη δράση τους, οι οποίες απορροφώνται πολύ καλά από το στομάχι και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως φάρμακα. Αυτές είναι οι μικρονευροτροφίνες, για τις οποίες έχουμε καταθέσει ήδη διεθνή διπλώματα ευρεσιτεχνίας (πατέντες). Η πνευματική ιδιοκτησία της ανακάλυψης ανήκει στην εταιρεία-τεχνοβλαστό Bionature EA, η οποία ιδρύθηκε από το Πανεπιστήμιο Κρήτης και χρηματοδοτείται από μεγάλη καναδοαμερικανική εταιρεία».

Η παράλυση αναστρέφεται

«Τη στιγμή αυτή, σε συνεργασία με το Εργαστήριο Κυτταρικής Ανοσολογίας του Ιατροβιολογικού Ινστιτούτου της Ακαδημίας Αθηνών υπό την ερευνήτρια Βίλυ Πανουτσακοπούλου, έχουμε να παρουσιάσουμε εξαιρετικά ενθαρρυντικά αποτελέσματα: Χρησιμοποιώντας ποντικούς στους οποίους αναπτύξαμε μια απομίμηση της σκλήρυνσης κατά πλάκας, διαπιστώσαμε ότι μπορούμε να προστατεύσουμε τα ζώα όχι μόνο στην αρχή της νόσου αλλά και σε προχωρημένα της στάδια. Δηλαδή, αν και τα πειραματόζωα εμφανίζουν ήδη παράλυση, αναστρέφεται η παράλυσή τους! Μέχρι τώρα δεν υπάρχουν διεθνώς άλλες ουσίες που να έχουν αυτή τη δράση».

Από το εργαστήριο στα φαρμακεία;

Πότε θα κυκλοφορήσουν οι μικρονευροτροφίνες ως νέο φάρμακο;

«Για να κυκλοφορήσουν διεθνώς οι μικρονευροτροφίνες με τη μορφή φαρμάκου, πρέπει να γίνουν τα εξής βήματα: Πρώτα θα πρέπει να δημοσιευθεί η εργασία των δοκιμών μας στα πειραματόζωα σε κάποιο σημαντικό ιατρικό περιοδικό, δηλαδή να γίνει αποδεκτή από τη διεθνή βιοϊατρική επιστημονική κοινότητα. Αν γίνει αυτό, το 2012 θα περάσουμε στην κλινική δοκιμή της ουσίας, κατά πάσα πιθανότητα στην Αμερική, ώστε να ελεγχθεί η αποτελεσματικότητα και η τοξικότητά της στον άνθρωπο. Αν τα αποτελέσματα των δοκιμών σε ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας είναι θετικά, η φαρμακευτική εταιρεία που θα έχει αναλάβει τους κλινικούς ελέγχους θα ζητήσει την άδεια κυκλοφορίας του φαρμάκου από τον αμερικανικό (FDA) και τον ευρωπαϊκό (EMΕA) φορέα ελέγχου φαρμάκων. Όλη αυτή η διαδικασία θα απαιτήσει 3-5 χρόνια. Έχουμε την οικονομική υποστήριξη μιας μεγάλης καναδοαμερικανικής εταιρείας υψηλής τεχνολογίας (EmergoMed), η οποία έρχεται σε επαφή με διεθνείς φαρμακευτικές εταιρείες. Το κόστος των ερευνών μας έχει ξεπεράσει μέχρι στιγμής τα 1,7 εκατ. δολάρια».

Αναγεννώνται τα ενήλικα νευρικά κύτταρα;

Όπως ανέφερε ο κ. Γραβάνης, μέχρι στιγμής έχει λάβει 400 e-mails από ασθενείς ή συγγενείς τους, στα οποία έχει ήδη απαντήσει, δηλώνοντας ότι ήταν μια εξαίρετη προσωπική εμπειρία για εκείνον, ως ερευνητή. Αυτό αυξάνει την προσήλωσή του και το αίσθημα ευθύνης για τη συνέχιση των ερευνητικών προσπαθειών του.

«Οι πάσχοντες θεωρούν ότι έχουν πάρει ελπίδα από μένα, αλλά εγώ έχω πάρει σημαντικά περισσότερη από αυτούς. Μάλιστα, μια ασθενής από την Ρόδο με ρώτησε αν ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει τη δυνατότητα να αυτοεπισκευάζεται. Της απάντησα ότι το δόγμα που υπήρχε τα τελευταία χρόνια ότι οι ενήλικοι νευρώνες δεν αναγεννώνται έχει καταρριφθεί. Έτσι ερευνούμε, εκτός των άλλων, τη δυνατότητα διέγερσης του πολλαπλασιασμού των ενήλικων βλαστικών νευρικών κυττάρων που έχει ο εγκέφαλός μας σε ορισμένες περιοχές του (από την εποχή ακόμα της ενδομήτριας ζωής μας), τα οποία παραμένουν άθικτα στην ενήλικη ζωή. Ήδη, κάποια από τις ουσίες μας φαίνεται να δρα θετικά στον πολλαπλασιασμό των ενήλικων βλαστικών νευρικών κυττάρων. Η ιδέα μας είναι να αναπτύξουμε νευροαναγεννητικές ουσίες. Αυτό είναι το μέλλον».

Το μέλλον της φαρμακολογίας της νευροεκφύλισης εστιάζει στην αυτοΐαση

«Τα επόμενα 10-15 χρόνια η ιατρική επιστήμη είναι βέβαιο ότι θα μας δώσει φάρμακα που θα αυξάνουν τον αριθμό αυτών των ενήλικων βλαστικών κυττάρων του εγκεφάλου. Όταν το πετύχουμε, θα έχουμε καταφέρει να διεγείρουμε την ικανότητα αυτοΐασης του εγκεφάλου. Όλα αυτά βρίσκονται προς το παρόν στα πρώτα στάδια της βασικής έρευνας. Αυτή τη στιγμή γίνεται δουλειά σε πολλά εργαστήρια διεθνώς. Εξάλλου, η λύση της μεταμόσχευσης ξένων ή δικών μας νευρικών βλαστικών κυττάρων έχει αποδειχθεί εξαιρετικά πολύπλοκη θεραπευτική προσέγγιση, συνοδευόμενη και από τον κίνδυνο εμφάνισης όγκων».

Το πολιτικό σύστημα δεν βοηθά την ελληνική επιστήμη να απογειωθεί

Κλείνοντας τη συνέντευξή μας, ο κ. Γραβάνης θέλησε να επισημάνει το πολύ σημαντικό κεφάλαιο του ανθρώπινου επιστημονικού δυναμικού που διαθέτουμε ως χώρα, το οποίο αποτελεί τη «βαριά βιομηχανία» του τόπου. Υπενθύμισε ότι έχουμε 12.000 εξαιρετικούς, καταξιωμένους επιστήμονες σε Αμερική και Ευρώπη.

«Τόσους επιστήμονες σε πυκνότητα δεν έχουν χώρες που φημίζονται για τους επιστήμονές τους, όπως η Ιρλανδία, η οποία έχει ως αιχμή του δόρατος της οικονομικής της παραγωγής την υψηλή τεχνολογία. Στην Ελλάδα δυστυχώς το πολιτικό σύστημα, όντας στην πλειοψηφία του απαίδευτο, δεν αφήνει τη χώρα να εκσυγχρονισθεί, παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα διαθέτει αστείρευτες δυνατότητες για καινοτομία και υψηλή τεχνολογία. Το ίδιο σύστημα προβάλλει μια επιτηδευμένη άρνηση να προχωρήσει η χώρα σε εκσυγχρονιστικές διαδικασίες. Το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το ΙΤΕ είναι εκπληκτικά ιδρύματα για τα ελληνικά δεδομένα, διεθνούς κλάσης. Όπως και σε πολλά άλλα ανώτατα ιδρύματα και ερευνητικά κέντρα της χώρας, έχουμε επιστήμονες διεθνούς κλάσης. Το γνωρίζω καλά αυτό και ως μέλος τουΣυμβουλίου της Ανεξάρτητης Αρχής Διασφάλισης Ποιότητας της Ανώτατης Εκπαίδευσης (www.adip.gr) που συντονίζει την αξιολόγηση των πανεπιστημίων μας. Όμως κανείς δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτούς τους μοναχικούς ποιοτικούς σκαπανείς της επιστήμης, οι οποίοι χρηματοδοτούνται αποκλειστικά από τον διεθνή χώρο για να δουλέψουν».

Θα αποφέρει τεράστια έσοδα στη χώρα

«Αν ευοδωθούν οι προσπάθειές μας για τη συνεργασία με μία διεθνή φαρμακευτική εταιρεία (outlicensing), που θα αναλάβει τα τεράστια έξοδα των κλινικών ερευνών στον άνθρωπο, τα έσοδα υπολογίζονται σε πολλά εκατομμύρια δολάρια, από τα οποία ένα πολύ μεγάλο μέρος – βάσει της ελληνικής νομοθεσίας – θα πάει στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας, δεν θα καταλήξει στην τσέπη μας», τόνισε.

* Την Παρασκευή 20 Μαΐου από τις 17.00 ως τις 20.00 ο κ. Γραβάνης θα μιλήσει στο ΚΥΒΕ Περιστερίου, Εθνάρχου Μακαρίου 1, Περιστέρι (προσπελάσιμο από ΑΜΕΑ), σε εκδήλωση του Συλλόγου Ασθενών από Αμυοτροφική Πλευρική Σκλήρυνση (A.L.S.), με θέμα: «Καταπολέμηση νευροεκφυλιστικών νόσων στο εργαστήριο».

- Δημοσίευση της πρόσφατης έρευνας στο βιολογικό περιοδικό PloS Biology:

http://www.plosbiology.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pbio.1001051

- Για όσους ενδιαφέρονται να διαβάσουν περισσότερα για σχετικά θέματα:

http://eu.wiley.com/WileyCDA/WileyTitle/productCd-3527326278.html