Ταξίδι στην Αγονη Γραμμή με οδηγό τον αρχαίο πολιτισμό των νησιών της

Μαρία Θερμού

Εκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης με 390 έργα...

Τη Νίκη της Σαμοθράκης, το περίφημο μαρμάρινο άγαλμα που κοσμούσε κάποτε το νησί τοποθετημένο πάνω σε βάση που μοιάζει με πλώρη καραβιού ζήτησε από το Λούβρο ο διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης κ. Νίκος Σταμπολίδης για την έκθεση «Αγονη Γραμμή: Καστελλόριζο, Σύμη, Χάλκη, Τήλος, Νίσυρος», η οποία θα εγκαινιασθεί το Νοέμβριο. Η διεύθυνσή του Λούβρου όμως, όπου βρίσκεται το μοναδικό σύμπλεγμα από το 1884 ευσχήμως το αρνήθηκε. Η πρόσφατη ανακαίνιση των αιθουσών του μουσείου ήταν η δικαιολογία που προβλήθηκε, παρ΄ όλα αυτά ο κ. Σταμπολίδης είναι αισιόδοξος: «Κάποια στιγμή θα το φέρουμε», λέει.

Και χωρίς αυτό όμως η έκθεση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης που αναδεικνύει σε πρωταγωνιστές τα νησιά της άγονης γραμμής περιλαμβάνει έργα, 390 τον αριθμό, που εντυπωσιάζουν με την υψηλή τέχνη του και δείχνουν τον πολιτισμό των νησιών σε όλη την αρχαιότητα επιβεβαιώνοντας την ιστορία τους από τα Νεολιθικά χρόνια (4η χιλιετία π.Χ.)

ως τα Μεταβυζαντινά (18ος μ.Χ. αιώνας. Λίγοι άλλωστε γνωρίζουν ότι τα νησάκια αυτά, που αποτελούν προκεχωρημένο φυλάκιο της χώρας, υπήρξαν κάποτε εμπορικοί σταθμοί στο Αιγαίο για τα πλοία που έρχονταν από την Κύπρο αλλά και από τις απέναντι ακτές της Λυκίας στη Μικρά Ασία. Οταν βεβαίως στη θάλασσα αυτή οι πολιτισμοί, τα εμπορεύματα, οι ιδέες, οι άνθρωποι βρίσκονταν σε διαρκή ανταλλαγή και ώσμωση. «Αυτά τα νησάκια είναι οι “πέτρες” του Αιγαίου, όπου από τα νεολιθικά χρόνια ο άνθρωπος πατούσε για να περνά από το ένα στο άλλο, ώσπου να φθάσει στα πιο μακρινά και άγνωστα», όπως λέει ο κ. Σταμπολίδης.

Το ταξίδι της έκθεσης, όπως παρουσιάσθηκε χθες το βράδυ στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ξεκινά από την νοτιοανατολικότερη εσχατιά της ελληνικής επικράτειας, το Καστελλόριζο και διαπλέοντας την θάλασσα ανάμεσα στη Ρόδο και την Κω περνάει από τη Σύμη, τη Χάλκη και την Τήλο για να καταλήξει στο νησί του Πολυβώτη, την Νίσυρο. Η έκθεση έτσι θα διαρθρώνεται σε πέντε θεματικές ενότητες (όσες και τα νησιά) και θα παρουσιάζεται σε ισάριθμες αίθουσες του Μουσείου. Τα αντικείμενα θα εκτίθενται σε κάθε αίθουσα με χρονολογική σειρά από τα προϊστορικά έως τα μεταβυζαντινά χρόνια και στο τέλος της περιήγησης για κάθε νησί μία προβολή τρίλεπτων βίντεο σε οθόνη θα δείχνει τοπία και χώρους από το αντίστοιχο νησί.

Η πρώτη ενότητα για το «Καστελλόριζο» περιλαμβάνει 38 αντικείμενα, μεταξύ των οποίων αναθηματικά ανάγλυφα λυκιακού τύπου, μία ενεπίγραφη στήλη από σαρκοφάγου που δείχνει μία ανδρική προτομή και τον Ερωτα, ένα επιτύμβιο ανάγλυφο με κορμό πολεμιστή, την επίστεψη μίας ταφικής στήλης με σχήμα λύρας, το μαρμάρινο ακέφαλο μικρό άγαλμα της Υγείας, ενσφράγιστες λαβές αμφορέων, νομίσματα, τμήμα ενός περιθυρώματος, εφυαλωμένα πινάκια με εγχάρακτο διάκοσμο από ναυάγιο και ένα αποτοιχισμένο τμήμα παράστασης με τον Προφήτη Δαυίδ και τον Αγιο Γεώργιο. Επίσης θα προβάλλεται ο περίφημος «Λυκιακός τάφος» σε γιγαντοφωτογραφία.

Στην δεύτερη ενότητα για τη «Σύμη» ανάμεσα στα 62 αντικείμενα βρίσκονται τμήματα από υστερομινωικά πήλινα έργα, ενεπίγραφες στήλες, ένα επιτύμβιο ενεπίγραφο σήμα, αρχαϊστικά ανάγλυφα, ένα αγαλμάτιο Αφροδίτης, ένας μαρμάρινος Ερωτας, νομίσματα Κλασικών – Ρωμαϊκών χρόνων και το αναθηματικό αρχαϊστικό ανάγλυφο με φωτογραφία του τμήματος που βρίσκεται στο Ασμόλεαν Μουσείο της Οξφόρδης. Επίσης νομίσματα, ένα θωράκιον, λύχνοι, εφυαλωμένα πινάκια και εικόνα του Χριστού με παράσταση της Αμπέλου.

Στα 64 ανέρχονται τα εκθέματα της τρίτης ενότητας με επίκεντρο τη «Χάλκη»: Ενα αμφιπρόσωπο ερυθρόμορφο ρυτό αγγείο, που ίσως να περιστρεφόταν για να φαίνονται και οι δύο όψεις του, τριπτήρες και αγγεία νεολιθικά, ένας κλασικός ερυθρόμορφος ασκός με ζαρκάδια, ερυθρόμορφο ληκύθιο με παιδί να παίζει τόπι, μελαμβαφής κεραμική, ερυθρόμορφη οινοχόη με σκηνή παλαίστρας από το νεκροταφείο του Ποντάμου, μία ταφική στήλη με ανάγλυφη καθιστή γυναίκα, νομίσματα και τμήματα υστεροβυζαντινών τοιχογραφιών με την εις Αδου κάθοδον.

Στην τέταρτη ενότητα «Τήλος» ανάμεσα στα 82 εκθέματα βρίσκονται αντικείμενα από το σπήλαιο του Χαρκαδιού και κοσμήματα που θα εκτίθενται προέρχονται από τον «Τάφο των Κοσμημάτων» (που είχαν κατασχεθεί σε χέρια αρχαιοκαπήλων) Στο μέσον της θα τοποθετηθεί παλαιοχριστιανική τράπεζα προσφορών ενώ μεταξύ των άλλων αντικειμένων θα παρουσιασθούν μινωικά κωνικά κύπελλα, μυκηναϊκή κεραμική, όστρακα γεωμετρικών και αρχαϊκών αγγείων, μία ενεπίγραφη πλάκα που δείχνει τη συμμαχία Τηλίων - Ροδίων, ασβεστολιθική πλάκα με κατάλογο Πυθαϊστών, τιμητικό ψήφισμα για την ευεργέτιδα Κλεωνύμα, τμήματα ταφικών στηλών, ελληνιστική κεραμική, χρυσό διάδημα με «Ηράκλειο άμμα» (κόμπο) και Ερωτιδείς, χρυσά κουμπιά, χρυσό δαχτυλίδι, σφραγιδόλιθο από κορναλίνη με τη θεά Τύχη. Επίσης Τράπεζα προσφορών, τμήμα τοιχογραφίας και ένα κιονόκρανο των Βυζαντινών χρόνων.

Στα 142 ανέρχονται εξάλλου τα αντικείμενα της πέμπτης ενότητας με θέμα τη Νίσυρο. Κεντρικό έκθεμα θα αποτελεί η «Νισύρια Κόρη», ενώ ο αττικός αμφορίσκος με τον Πολυβώτη που θα παρουσιαστεί σε αυτή την ενότητα, εκτίθεται ήδη στον 4ο όροφο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης. Αλλά εκθέματα αποτελούν το πολεμικό ανάθημα με στρατιωτική εξάρτηση, οι ενεπίγραφες ταφικές στήλες του 2ου – 3ου αι.μ.Χ. λίθινα προϊστορικά εργαλεία και σκεύη από τη νησίδα Γυαλί, αρχαϊκή, κεραμική ροδιακών εργαστηρίων, ερυθρόμορφη οινοχόη με αθλητή ανάμεσα σε δύο νέους, πήλινα ειδώλια, χάλκινο δικαστικό πινάκιο, ανάγλυφο ήρωα ιππέα, η «νισυρία κόρη», λίθινα επιτύμβια. Ενεπίγραφη ταφική στήλη, ενεπίγραφος ταφικός σταυρός, λυχνάρια, πήλινη ευλογία του Αγίου Μηνά, τοιχογραφία με την Αγία Κυριακή.

Στην έκθεση εξάλλου θα αναδεικνύεται ιδιαίτερα η βάση αγάλματος από τη Νίσυρο, η οποία απεικονίζει την πλώρη πλοίου, μιας «τριημιολίας», όπως λεγόταν αυτό το πολεμικό πλοίο της αρχαιότητας με την ξεχωριστή κατασκευή: Μπορούσε δηλαδή να απομακρύνονται τα κουπιά της άνω σειράς καθώς και τα καθίσματα των κωπηλατών και έτσι πέφτει το κατάρτι με τα ιστία, που βοηθούσε το πλοίο να κερδίζει σε ταχύτητα και ετοιμότητα.

Να σημειωθεί ότι η έκθεση είναι η πρώτη μίας σειράς με επίκεντρο απομακρυσμένες -άγονες - περιοχές της χώρας, οι οποίες διοργανώνονται σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού για την ανάδειξη της μακραίωνης ιστορίας τους.

Η έκθεση θα διαρκέσει από τις 30 Νοεμβρίου έως τις 23 Απριλίου 2012.

tovima.gr