Μία από τις δύο αρχαιότερες γέφυρες της Ελλάδας βρίσκεται στη Ρόδο και κινδυνεύει

Έχουμε περάσει εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες φορές πάνω από τη γέφυρα αυτή. Ίσως μερικοί μάλιστα να αναρωτηθήκαμε γιατί το σημείο εκείνο είναι τόσο στενό και γιατί δε γίνεται ένα έργο διαπλάτυνσης...

αφού είναι διπλός δρόμος που εξυπηρετεί τόσα πολλά οχήματα. Λίγοι όμως θα ξέρουν, και μεταξύ αυτών και εμείς μέχρι πριν από λίγες μέρες, ότι η συγκεκριμένη γέφυρα είναι η αρχαιότερη ίσως γέφυρα στην Ελλάδα που διασώζεται σχεδόν ακέραιη. Είναι η γέφυρα που ενώνει τη Λεωφόρο Ρόδου – Καλλιθέας με την περιοχή του Αγίου Δημητρίου, ακριβώς δίπλα από τη λαϊκή αγορά.

Ιστορική αναδρομή

Πρόκειται για πιθανότατα ελληνιστική γέφυρα μπροστά από τη νότια οχύρωση της αρχαίας Πόλης της Ρόδου. Για τη χρονολόγησή της υπάρχουν δύο εκδοχές. Σύμφωνα με την πρώτη, η γέφυρα είναι ελληνιστική και πιθανότατα σύγχρονη με την ανάπλαση της πόλης μετά το μεγάλο σεισμό του 227 π.Χ. Πρέπει να κατασκευάστηκε στη θέση μιας ξύλινης γέφυρας γιατί εκείνο το σημείο συμπίπτει με την πύλη του αρχαίου τείχους από την οποία ξεκινούσε η αρχαία οδός P 33 του Ιπποδάμειου συστήματος. Παράπλευρα από την πύλη έχουν αποκαλυφθεί τμήματα του αρχαίου τείχους και δύο πύργοι.

Η μικρή πινακίδα αναγγέλλει την ύπαρξη της γέφυρας

Τα υπολείμματα των δύο πύργων

Σύμφωνα με τη δεύτερη εκδοχή η γέφυρα είναι ρωμαϊκής περιόδου. Η εκδοχή αυτή στηρίζεται στο γεγονός ότι ενώ οι Έλληνες γνώριζαν την τεχνική του ημικυκλικού κλειδωτού τόξου, που όπως εξηγούμε παρακάτω χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή της γέφυρας αυτής, ωστόσο τη χρησιμοποιούσαν σε μικρότερη κλίμακα και όχι σε τόσο μεγάλα ανοίγματα όπως έκαναν οι Ρωμαίοι. Σε κάθε περίπτωση πάντως η γέφυρα είναι μία από τις δύο αρχαιότερες στην Ελλάδα που σώζονται ακέραιες.

Το μεγάλο άνοιγμα του τόξου ίσως μαρτυρά τη ρωμαϊκή του προέλευση

Περιγραφή

Η γέφυρα είναι κατασκευασμένη με δύο σχεδόν ισομήκη κλειδωτά τόξα από επεξεργασμένους πωρόλιθους τοποθετημένους «εν ξηρώ», δηλαδή χωρίς χρήση συνδετικού κονιάματος. Ανάμεσα στα δύο τόξα υπήρχε τραπεζοειδές έμβολο, σήμερα κατεστραμμένο στο ανώτερο τμήμα του, που έφτανε σε ύψος πέντε δόμων. Οι δοκιμαστικές τομές που επιχειρήθηκαν για να βρεθεί το βάθος του εμβόλου αυτού σταμάτησαν στα 80 εκατοστά. Το οδόστρωμα της γέφυρας και τα στηθαία είναι μεταγενέστερης εποχής δηλαδή από τουρκικά έως σύγχρονα.

Η γέφυρα αποτελείται από δύο σχεδόν ισομήκη κλειδωτά τόξα από πωρόλιθους

Η Μοναδικότητα της Γέφυρας

Η μοναδικότητα της γέφυρας στη Ρόδο έγκειται στο γεγονός ότι, αν εξαιρέσει κανείς μια άλλη γέφυρα που υπάρχει στο Ξηροκάμπι Λακωνίας* σε μικρή απόσταση από τη Σπάρτη στους πρόποδες του Ταϋγέτου, που πρέπει να είναι παρόμοιας εποχής, η γέφυρα αυτή είναι η αρχαιότερη και σημαντικότερη σήμερα στην Ελλάδα. Έχει αντέξει δηλαδή περίπου δύο χιλιάδες διακόσια(2.200) χρόνια και σώζεται σήμερα σχεδόν ακέραιη παρά την καθημερινή, έντονη χρήση που υφίσταται.

Καλά διατηρημένη και διαφημιζόμενη για εναλλακτικές μορφές τουρισμού η γέφυρα κοντά στον Ταΰγετο

Η σημερινή κατάσταση

Τα πρόχειρα υποστυλώματα για τη στήριξη της γέφυρας

Η γέφυρα σε γενικές γραμμές είναι σε καλή κατάσταση και αυτό φαίνεται, όπως λέμε παραπάνω, και από τη σημερινή βαριά χρήση που δέχεται αφού καθημερινά διέρχονται από εκεί χιλιάδες αυτοκίνητα αλλά και πολύ βαριά οχήματα όπως τουριστικά λεωφορεία και τεράστια φορτηγά. Σε πολλά σημεία βέβαια υπάρχουν φθορές στην πέτρα και ρωγμές που σε κάποια σημεία έχουν συμπληρωθεί με μολώματα δηλαδή μικρές πέτρες με λάσπη. Σε κάποια άλλα σημεία η φθορά αυτή είναι πιο εμφανής.

Πολλά βαριά οχήματα όπως αυτό της φωτογραφίας περνάνε από τη γέφυρα καθημερινά

Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα για πόσο καιρό ακόμα η γέφυρα αυτή θα αντέξει όλη αυτή τη χρήση. Είναι ασφαλώς σίγουρο ότι οι μηχανικοί που τη σχεδίασαν δεν μπορούσαν να φανταστούν την τρομερή καταπόνηση που δέχεται σήμερα και είναι κυριολεκτικά άξιο απορίας και θαυμασμού πώς ακόμα στέκεται σχεδόν ακέραιη.

Καλά διατηρημένη η γέφυρα μετά από 2.200 χρόνια

Η πρόταση

Τα μεταγενέστερα στοιχεία της γέφυρας όπως το στηθαίο και το οδόστρωμα πρέπει να αφαιρεθούν

Στην περίπτωση της γέφυρας αλλά και της ευρύτερης περιοχής που περιλαμβάνει υπολείμματα τους αρχαίου τείχους της Πόλης της Ρόδου και δύο πύργων, είναι μια μοναδική ευκαιρία να αναδειχθεί η νότια οχύρωση και η είσοδος στην αρχαία Πόλη της Ρόδου. Τα στοιχεία που υπάρχουν, δηλαδή η γέφυρα, το αρχαίο τείχος και οι δύο πύργοι, μπορεί στο μέλλον να συμπληρωθούν από ανασκαφές για την εύρεση της πύλης εισόδου στην αρχαία Πόλη της Ρόδου που θα αποτελούσε μια σημαντική στιγμή για το νησί μας.

Η γέφυρα είναι μέρος της νότιας οχύρωσης της πόλης

Όπως μπορείτε να δείτε βέβαια και από τις φωτογραφίες μας η αποκατάσταση της γέφυρας και η ανάδειξη του περιβάλλοντος χώρου είχε ενταχθεί στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα (ΠΕΠ) Νοτίου Αιγαίου 2000-2006 με το ποσό των €150.000. Το έργο δε φαίνεται να ξεκίνησε καν και το μόνο που μπορεί να δει κανείς σήμερα είναι τα πρόχειρα υποστυλώματα κάτω από τα τόξα της γέφυρας. Άγνωστη βέβαια είναι και η τύχη των χρημάτων αφού τα έργα του Γ’ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης έχουν κλείσει τόσο από τεχνικής όσο και οικονομικής πλευράς.

Η αποκατάσταση της γέφυρας είχε ενταχθεί και στο Γ' ΚΠΣ αλλά δεν έγιναν πολλά

Τα υποστυλώματα είναι το μόνο στοιχείο που βλέπει κανείς από την αναστήλωση της γέφυρας

Όπως και να έχει πάντως η αποκατάσταση της γέφυρας, η ενοποίηση με τα υπόλοιπα ευρήματα και η απόδοση του συνόλου αυτού στους πολίτες του νησιού, αφού βέβαια απομακρυνθεί η κυκλοφορία των οχημάτων και γίνει η σχετική πεζοδρόμηση, είναι τεράστιας σημασίας. Είναι δε ευκαιρία αυτό να γίνει με τη λειτουργία της περιφερειακής οδού που αναμένεται να απομακρύνει αρκετή από την κυκλοφορία τροχοφόρων από την περιοχή.

Μέρος του αρχαίου τείχους

Η σχετική μελέτη πάντως που συντάχθηκε από το γραφείο της προγραμματικής σύμβασης του Υπουργείου Πολιτισμού (ΥΠΠΟ) με το Δήμο Ρόδου περιλαμβάνει τα εξής:
1. Διακοπή της κυκλοφορίας και πεζοδρόμηση της γέφυρας
2. Απομάκρυνση από τη γέφυρα όλων των νεώτερων στοιχείων και συμπληρώσεων
3. Αποκατάσταση των φθαρμένων δόμων με νέο πωρόλιθο
4. Συρραφή των ρωγμών.
5. Παράλληλα με τις εργασίες αποκατάστασης πρέπει να γίνει ενοποίηση της γέφυρας με τα παρακείμενα αρχαιολογικά υπολείμματα (αρχαίο τείχος και πύργοι)και ίσως δε σε δεύτερο χρόνο και η εύρεση της πύλης εισόδου στην αρχαία πόλη.

Το συγκεκριμένο σπίτι φαίνεται να κτίστηκε από τις πέτρες του τείχους

*Η γέφυρα στη Λακωνία είναι λίθινη, μονότοξη, σε πολύ καλή κατάσταση διατήρησης, χρησιμοποιείται μέχρι τις μέρες μας και γεφυρώνει το χείμαρρο της Ρασίνας στον αρχαίο δρόμο Σπάρτης – Καρδαμύλης.
ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ – ΡΟΔΙΑΚΑ
Ευχαριστούμε το Βάσο Παπαδημητρίου, αναστηλωτή μηχανικό του ΥΠΠΟ, που μας ενημέρωσε για το θέμα και μας έδωσε τις σχετικές πληροφορίες.


oikologicarodiaka.wordpress.com