ροή ειδήσεων

Πως και γιατί ανατράπηκε το ιδιοκτησιακό καθεστώς στο Σύνταγμα του 1975


Η κύρια αιτία για την κατάρρευση της αστικής τάξης στη χώρα μας κατά τη μεταπολίτευση...
είναι ότι με τα άρθρα 17 και 106 του Συντάγματος του 1975 ο νομοθέτης αποσκοπούσε στην κατάργηση της αστικής οργάνωσης του κράτους και στην εγκαθίδρυση ενός άλλου καθεστώτος. Ενός καθεστώτος όπου οι πολίτες αυτοελέγχονται αν με την χρήση των ιδιοκτησιακών τους δικαιωμάτων προάγουν το «γενικό συμφέρον», την «εθνική οικονομία», τον «εθνικό πλούτο», το «κοινωνικό σύνολο» και άλλες παρόμοιες ασαφείς και απροσδιόριστες έννοιες, οι οποίες κληροδοτήθηκαν στις Δυτικές κοινωνίες από τις Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες της Ανατολικής Ευρώπης και της Σοβιετικής Ένωσης. Ποιος ή ποιοι επινόησαν αυτήν την ανατροπή και πως κατάφεραν να την επιβάλλουν, με συνέπεια η χώρα να μπει σε πορεία οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής πτώχευσης; Τρία άτομα που πρωταγωνίστησαν ήταν οι Ξ. Ζολώτας, Κ. Τσάτσος και Π. Παπαληγούρας, ενώ ένα τέταρτο, ο Α. Αγγελόπουλος, επέδρασε έμμεσα. Αυτοί με τις ιδέες και τις προτάσεις που διατύπωσαν, καθώς και τις πολιτικές μέσα από τις οποίες τις προώθησαν από τα ανώτατα αξιώματα που κατέλαβαν, ευθύνονται για το καθεστώς που διαμορφώθηκε, το οποίο είναι τύποις φιλελεύθερο αλλά ουσιαστικά σοσιαλιστικό.

1. Εισαγωγή

Σχεδόν δεν περνάει ημέρα που να μην ακούσουμε σε κάποιο τηλεοπτικό σταθμό ή να μην διαβάσουμε σε κάποια εφημερίδα ότι στην Ελλάδα η αστική τάξη, η οποία αποτελεί την σπονδυλική στήλη της δημοκρατίας, τείνει να εξαφανισθεί. Για να γίνεται αυτή η διαπίστωση τόσο συχνά και από τόσο έγκριτους σχολιαστές, θα πρέπει να δεχθούμε ότι αληθεύει, οπότε εύλογα προκύπτει το ερώτημα: γιατί φθάσαμε σε σημείο να κινδυνεύει η βάση της δημοκρατία μας και τι πρέπει να γίνει, αν πρέπει να γίνει κάτι, σε επίπεδο συνταγματικής αναθεώρησης;

Προκειμένου να τεκμηριώσω την απάντησή μου, ένα εύλογο σημείο εκκίνησης είναι η σκέψη ότι ίσως να συνέβη κάτι καταστροφικό στους θεσμούς που καθορίζουν τα κίνητρα, τα αντικίνητρα και τους περιορισμούς σε σχέση με την αξιοποίηση από τους πολίτες των ιδιοκτησιακών τους δικαιωμάτων, είτε αυτά αφορούν στα εισοδήματά τους εξ εργασίας και κεφαλαίου, είτε έχουν να κάνουν με την περιουσία τους. Συνεπώς, αφού οι νόμοι ψηφίζονται κατ' εξουσιοδότηση του συντάγματος και οι δικαστηριακές αποφάσεις και διοικητικές πρακτικές βασίζονται στους νόμους, οι γενεσιουργές αιτίες για τον αφανισμό της αστικής τάξης κατά τη μεταπολίτευση πρέπει να βρίσκονται στις διατάξεις του Συντάγματος του 1975 σε σχέση με: α) την προστασία της ιδιοκτησίας, β) τους περιορισμούς στην αξιοποίηση από τους πολίτες των περιουσιακών τους δικαιωμάτων, και γ) τις προϋποθέσεις και τις διαδικασίες απαλλοτρίωσης από το κράτος των περιουσιακών δικαιωμάτων και των εξ αυτών προσόδων. Εάν δεχθούμε ως εύλογους αυτούς τους συλλογισμούς, τότε για να καταλάβουμε τι συνέβη πρέπει να δούμε αν και πως άλλαξε το καθεστώς των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων μετά το 1974. Για το σκοπό αυτό επαρκεί να συγκρίνουμε τις σχετικές διατάξεις των δύο συνταγμάτων του 1952 και του 1975.

2. Οι αλλαγές στο ιδιοκτησιακό καθεστώς στο Σύνταγμα του 1975

Το Σύνταγμα του 1952 αναφέρεται στο δικαίωμα της ιδιοκτησίας στο άρθρο 17, το οποίο παρατίθεται πιο κάτω από το Σβώλο (1972, 256).

Σύνταγμα 1952, Άρθρον 17

Ουδείς στερείται της ιδιοκτησίας αυτού, ειμή δια δημοσίαν ωφέλειαν προσηκόντως αποδεδειγμένην, ότε και όπως ο νόμος διατάσσει, πάντοτε δε προηγουμένης πλήρους αποζημίωσης. Η αποζημίωσις ορίζεται πάντοτε υπό των τακτικών δικαστηρίων. Εν επειγούσει δε περιπτώσει δύναται και προσωρινώς να ορισθή δικαστικώς μετ' ακρόασιν ή πρόσκλησιν του δικαιούχου, όστις δύναται να υποχρεωθή κατά την κρίσην του δικαστού εις παροχήν αναλόγου εγγυήσεως, καθ' όν τρόπον ορίζει ο νόμος. Προ της καταβολής της οριστικής ή της προσωρινώς ορισθείσης αποζημιώσεως διατηρούνται ακέραια πάντα τα δικαιώματα του ιδιοκτήτου μη επιτρεπομένης της καταλήψεως

Ειδικοί νόμοι κανονίζουσι τα της ιδιοκτησίας και διαθέσεως των μεταλλείων, ορυχείων, αρχαιολογικών θησαυρών, ιαματικών ρεόντων και υπόγειων υδάτων.

Επίσης δια νόμου ρυθμίζονται τα της ιδιοκτησίας και ιχθυοτροφικής εκμεταλλεύσεως και διαχειρίσεως των λιμνοθαλασσών και μεγάλων λιμνών.

Ειδικοί νόμοι ρυθμίζουσι τα των επιτάξεων δια τας ανάγκας των ενόπλων δυνάμεων εις περίπτωσιν πολέμου ή επιστρατεύσεως, ή προς θεραπείαν αμέσου κοινωνικής ανάγκης, δυναμένης να θέση σε κίνδυνον την δημοσίαν τάξιν ή υγείαν.

Ερμηνευτική Δήλωσις: Εν τω όρω «ιδιοκτησία» νοείται και η κινητή.» (162 λέξεις)

Από την ανάγνωση των 162 λέξεων που περιλαμβάνει οδηγούμαστε σε δύο διαπιστώσεις.

Η πρώτη είναι ότι ο συνταγματικός νομοθέτης, δεχόμενος το απαραβίαστο της ιδιοκτησίας, όριζε κατά τρόπο απολύτως σαφή, και επομένως βέβαιο, ότι:

- Κανένας πολίτης δεν μπορούσε να στερηθεί της ιδιοκτησίας του παρά μόνο για δημόσια ωφέλεια.

- Η προς τούτο βούληση του δημοσίου, καθώς και οι λόγοι της δημόσιας ωφέλειας, έπρεπε να καθορίζονται με νόμο.

- Το δημόσιο έπρεπε αποδείξει τη δημόσια ωφέλεια ενώπιον δικαστηρίου και πάντα με τον προσήκοντα τρόπο.

- Της στέρησης της ιδιοκτησίας έπρεπε να προηγηθεί πλήρης αποζημίωση.

- Προ της καταβολής της αποζημίωσης, ο ιδιοκτήτης διατηρούσε ακέραια όλα τα δικαιώματά του και δεν επιτρεπόταν το δημόσιο να προχωρήσει σε κατάληψη της ιδιοκτησίας περί της οποίας επρόκειτο.

- Το δημόσιο μπορούσε με ειδικούς νόμους να ρυθμίσει τους όρους εκμετάλλευσης διάφορων μορφών δημόσιας ιδιοκτησίας, καθώς και θέματα σχετικά με επιτάξεις ιδιωτικής περιουσίας για τις ανάγκες των ενόπλων δυνάμεων σε περίπτωση πολέμου ή επιστράτευσης, ή για την αντιμετώπιση άμεσης κοινωνικής ανάγκης η οποία θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη δημόσια τάξη και υγεία.

Η δεύτερη διαπίστωση είναι ότι ο συνταγματικός νομοθέτης, θεωρώντας ότι ο μέσος πολίτης διακατέχεται από οικονομικό ορθολογισμό, ο οποίος τον παρακινεί να χρησιμοποιεί την ιδιοκτησία του μόνο για το καλό του, και κατά συνέπεια εμμέσως για το καλό της πολιτείας, δεν επέβαλε κανένα περιορισμό στους έμπρακτους και δυνητικούς τρόπους με τους οποίους οι πολίτες μπορούν να εκμεταλλευτούν τα ιδιοκτησιακά τους δικαιώματα.

Αντιθέτως, στο Σύνταγμα του 1975 ο συνταγματικός νομοθέτης προχώρησε σε πλήρη ανατροπή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος. Αυτή η διαπίστωση προκύπτει, όχι τόσο από το εύρος και τις λεπτομέρειες των ρυθμίσεων που εισήγαγε με τα άρθρα 17 και 106, τα οποία παρατίθεται αυτούσια πιο κάτω, επίσης από το Σβώλο (1972, 298-299, 353-354), όσο από την ασάφεια, και συνεπώς αβεβαιότητα, των περιορισμών που επέβαλλε αφενός στην κατοχή περιουσίας από τους πολίτες, και αφετέρου στη χρήση της.

Σύνταγμα 1975, Άρθρο 17

1. Η ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του Κράτους, τα δικαιώματα όμως που απορρέουν από αυτή δεν μπορούν να ασκούνται σε βάρος του γενικού συμφέροντος.

2. Κανένας δεν στερείται την ιδιοκτησία του, παρά μόνο για δημόσια ωφέλεια που έχει αποδειχθεί με τον προσήκοντα τρόπο, όταν και όπως ο νόμος ορίζει, και πάντοτε αφού προηγηθεί πλήρης αποζημίωση, που να ανταποκρίνεται στην αξία την οποία είχε το απαλλοτριούμενο κατά το χρόνο της συζήτησης στο δικαστήριο για τον προσωρινό προσδιορισμό της αποζημίωσης. Αν ζητηθεί απευθείας ο οριστικός προσδιορισμός της αποζημίωσης, λαμβάνεται υπόψη η αξία κατά το χρόνο της σχετικής συζήτησης στο δικαστήριο. Αν η συζήτηση για τον οριστικό προσδιορισμό της αποζημίωσης διεξαχθεί μετά την παρέλευση έτους από τη συζήτηση για τον προσωρινό προσδιορισμό, τότε για τον προσδιορισμό της αποζημίωσης λαμβάνεται υπόψη η αξία κατά το χρόνο της συζήτησης για τον οριστικό προσδιορισμό. Στην απόφαση κήρυξης πρέπει να δικαιολογείται ειδικά η δυνατότητα κάλυψης της δαπάνης αποζημίωσης. Η αποζημίωση, εφόσον συναινεί ο δικαιούχος, μπορεί να καταβάλλεται και σε είδος ιδίως με τη μορφή της παραχώρησης της κυριότητας άλλου ακινήτου ή της παραχώρησης δικαιωμάτων επί άλλου ακινήτου.

3. Η ενδεχόμενη μεταβολή της αξίας του απαλλοτριουμένου μετά τη δημοσίευση της πράξης απαλλοτρίωσης, και μόνο εξαιτίας της, δεν λαμβάνεται υπόψη.

4. Η αποζημίωση ορίζεται από τα αρμόδια δικαστήρια. Μπορεί να οριστεί και προσωρινά δικαστικώς, ύστερα από ακρόαση ή πρόσκληση του δικαιούχου, που μπορεί να υποχρεωθεί κατά την κρίση του δικαστηρίου να παράσχει για την είσπραξή της ανάλογη εγγύηση, σύμφωνα με τον τρόπο που ορίζει ο νόμος. Νόμος μπορεί να προβλέπει την εγκαθίδρυση ενιαίας δικαιοδοσίας, κατά παρέκκλιση από το άρθρο 94, για όλες τις διαφορές και υποθέσεις που σχετίζονται με απαλλοτρίωση, καθώς και την κατά προτεραιότητα διεξαγωγή των σχετικών δικών. Με τον ίδιο νόμο μπορεί να ρυθμίζεται ο τρόπος με τον οποίο συνεχίζονται εκκρεμείς δίκες. Πριν καταβληθεί η οριστική ή προσωρινή αποζημίωση διατηρούνται ακέραια όλα τα δικαιώματα του ιδιοκτήτη και δεν επιτρέπεται η κατάληψη. Προκειμένου να εκτελεστούν έργα γενικότερης σημασίας για την οικονομία της Χώρας είναι δυνατόν, με ειδική απόφαση του δικαστηρίου που είναι αρμόδιο για τον οριστικό ή προσωρινό προσδιορισμό της αποζημίωσης, να επιτρέπεται η πραγματοποίηση εργασιών και πριν από τον προσδιορισμό και την καταβολή της αποζημίωσης, υπό τον όρο της καταβολής εύλογου τμήματος της αποζημίωσης και της παροχής πλήρους εγγύησης υπέρ του δικαιούχου της αποζημίωσης, όπως νόμος ορίζει. Η δεύτερη πρόταση του πρώτου εδαφίου εφαρμόζεται αναλόγως και στις περιπτώσεις αυτές. Η αποζημίωση που ορίστηκε καταβάλλεται υποχρεωτικά το αργότερο μέσα σε ενάμισι έτος από τη δημοσίευση της απόφασης για τον προσωρινό προσδιορισμό της αποζημίωσης και, σε περίπτωση απευθείας αίτησης για οριστικό προσδιορισμό της αποζημίωσης, από τη δημοσίευση της σχετικής απόφασης του δικαστηρίου, διαφορετικά η απαλλοτρίωση αίρεται αυτοδικαίως. Η αποζημίωση δεν υπόκειται, ως αποζημίωση, σε κανένα φόρο, κράτηση ή τέλος.

5. Νόμος ορίζει τις περιπτώσεις υποχρεωτικής ικανοποίησης των δικαιούχων για την πρόσοδο, την οποία έχασαν από το ακίνητο που απαλλοτριώθηκε έως το χρόνο καταβολής της αποζημίωσης.

6. Όταν πρόκειται να εκτελεστούν έργα κοινής ωφέλειας ή γενικότερης σημασίας για την οικονομία της Χώρας, νόμος μπορεί να επιτρέψει την απαλλοτρίωση υπέρ του δημοσίου ευρύτερων ζωνών, πέρα από τις εκτάσεις που είναι αναγκαίες για την κατασκευή των έργων. Ο ίδιος νόμος καθορίζει τις προϋποθέσεις και τους όρους μιας τέτοιας απαλλοτρίωσης, καθώς και τα σχετικά με τη διάθεση ή χρησιμοποίηση, για δημόσιους ή κοινωφελείς γενικά σκοπούς, των εκτάσεων που απαλλοτριώνονται επιπλέον όσων είναι αναγκαίες για το έργο που πρόκειται να εκτελεστεί.

7. Νόμος μπορεί να ορίσει ότι για την εκτέλεση έργων με προφανή κοινή ωφέλεια υπέρ του δημοσίου, νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, οργανισμών κοινής ωφελείας και δημόσιων επιχειρήσεων, επιτρέπεται να διανοιχθούν υπόγειες σήραγγες στο επιβαλλόμενο βάθος, χωρίς αποζημίωση, υπό τον όρο ότι δεν θα παραβλάπτεται η συνήθης εκμετάλλευση του υπερκείμενου ακινήτου. (611 λέξεις)



Σύνταγμα 1975, Άρθρο 106

1. Για την εδραίωση της κοινωνικής ειρήνης και την προστασία του γενικού συμφέροντος το Κράτος προγραμματίζει και συντονίζει την οικονομική δραστηριότητα στη Χώρα, επιδιώκοντας να εξασφαλίσει την οικονομική ανάπτυξη όλων των τομέων της εθνικής οικονομίας. Λαμβάνει τα επιβαλλόμενα μέτρα για την αξιοποίηση των πηγών του εθνικού πλούτου, από την ατμόσφαιρα και τα υπόγεια ή υποθαλάσσια κοιτάσματα, για την προώθηση της περιφερειακής ανάπτυξης και την προαγωγή ιδίως της οικονομίας των ορεινών, νησιωτικών και παραμεθόριων περιοχών.

2. Η ιδιωτική οικονομική πρωτοβουλία δεν επιτρέπεται να αναπτύσσεται σε βάρος της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή προς βλάβη της εθνικής οικονομίας.

3. Με την επιφύλαξη της προστασίας που παρέχεται από το άρθρο 107 ως προς την επανεξαγωγή κεφαλαίων εξωτερικού, μπορεί να ρυθμίζονται με νόμο τα σχετικά με την εξαγορά επιχειρήσεων ή την αναγκαστική συμμετοχή σ' αυτές του Κράτους ή άλλων δημόσιων φορέων, εφόσον οι επιχειρήσεις αυτές έχουν χαρακτήρα μονοπωλίου ή ζωτική σημασία για την αξιοποίηση των πηγών του εθνικού πλούτου, ή έχουν ως κύριο σκοπό την παροχή υπηρεσιών στο κοινωνικό σύνολο.

4. Το τίμημα της εξαγοράς ή το αντάλλαγμα της αναγκαστικής συμμετοχής του Κράτους ή άλλων δημόσιων φορέων καθορίζεται απαραιτήτως δικαστικώς και πρέπει να είναι πλήρες, ώστε να ανταποκρίνεται στην αξία της επιχείρησης που εξαγοράζεται ή της συμμετοχής σ' αυτή.

5. Μέτοχος, εταίρος ή κύριος επιχείρησης, της οποίας ο έλεγχος περιέρχεται στο Κράτος ή σε φορέα που ελέγχεται απ' αυτό εξαιτίας αναγκαστικής συμμετοχής, κατά την παράγραφο 3, δικαιούται να ζητήσει την εξαγορά της συμμετοχής του στην επιχείρηση, όπως νόμος ορίζει.

6. Νόμος μπορεί να ορίσει τα σχετικά με τη συμμετοχή στη δαπάνη του Δημοσίου αυτών που ωφελούνται από την εκτέλεση έργων κοινής ωφέλειας ή γενικότερης σημασίας για την οικονομική ανάπτυξη της Χώρας.

Ερμηνευτική δήλωση: Δεν περιλαμβάνεται στην κατά την παράγραφο 4 αξία αυτή που οφείλεται στον τυχόν μονοπωλιακό χαρακτήρα της επιχείρησης. (297 λέξεις)

Στον κατάλογο που ακολουθεί συνοψίζω τις κυριότερες νέες ρυθμίσεις που εισήχθηκαν με τα άρθρα αυτά, τα οποία είναι ίσως σκόπιμο να επισημανθεί ότι περιλαμβάνουν 906 λέξεις.

- Η ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του Κράτους (17,1).

- Τα δικαιώματα που απορρέουν από την ιδιοκτησία δεν μπορούν να ασκούνται σε βάρος του γενικού συμφέροντος (17,1).

- Η αποζημίωση που ορίστηκε καταβάλλεται υποχρεωτικά το αργότερο μέσα σε ενάμισι έτος από τη δημοσίευση της απόφασης . διαφορετικά η απαλλοτρίωση αίρεται αυτοδικαίως (17, 4).

- Στην απόφαση κήρυξης της απαλλοτρίωσης πρέπει να δικαιολογείται ειδικά η δυνατότητα κάλυψης της δαπάνης αποζημίωσης (17, 2).

- Νόμος μπορεί να ορίσει ότι για την εκτέλεση έργων με προφανή κοινή ωφέλεια υπέρ του δημοσίου, ., επιτρέπεται να διανοιχθούν υπόγειες σήραγγες στο επιβαλλόμενο βάθος, χωρίς αποζημίωση, υπό τον όρο ότι δεν θα παραβλάπτεται η συνήθης εκμετάλλευση του υπερκείμενου ακινήτου (17.7).

- Για την εδραίωση της κοινωνικής ειρήνης και την προστασία του γενικού συμφέροντος το Κράτος προγραμματίζει και συντονίζει την οικονομική δραστηριότητα στη χώρα, επιδιώκοντας να εξασφαλίσει την οικονομική ανάπτυξη όλων των τομέων της εθνικής οικονομίας (106, 1).

- Η ιδιωτική οικονομική πρωτοβουλία δεν επιτρέπεται να αναπτύσσεται σε βάρος της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή προς βλάβη της εθνικής οικονομίας. (106, 2)

- Μπορεί να ρυθμίζονται με νόμο τα σχετικά με την εξαγορά επιχειρήσεων ή την αναγκαστική συμμετοχή σ' αυτές του Κράτους ., εφόσον οι επιχειρήσεις αυτές έχουν χαρακτήρα μονοπωλίου ή ζωτική σημασία για την αξιοποίηση των πηγών του εθνικού πλούτου, ή έχουν ως κύριο σκοπό την παροχή υπηρεσιών στο κοινωνικό σύνολο (106, 3).

Από όλες τις ανωτέρω διατάξεις, αλλά ιδιαίτερα αυτές που αναφέρονται στους αριθμούς 2, 6, 7, και 8, συνάγεται ότι ο συνταγματικός νομοθέτης το 1975 αποσκοπούσε στην κατάργηση της αστικής οργάνωσης του κράτους και στην εγκαθίδρυση ενός άλλου καθεστώτος. Ενός καθεστώτος όπου οι πολίτες αυτοελέγχονται αν με την χρήση των ιδιοκτησιακών τους δικαιωμάτων προάγουν το «γενικό συμφέρον», την «εθνική οικονομία», τον «εθνικό πλούτο», το «κοινωνικό σύνολο» και άλλες παρόμοιες ασαφείς και απροσδιόριστες έννοιες, οι οποίες κληροδοτήθηκαν στις Δυτικές κοινωνίες από τις Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες της Ανατολικής Ευρώπης και της Σοβιετικής Ένωσης. Διαφορετικά, οι πολίτες κινδυνεύουν κάθε στιγμή να βρεθούν αντιμέτωποι με τα ρόπαλο των διαχειριστών της εξουσίας και να αναγκαστούν σε αποξένωση από την περιουσία τους ή εθνικοποίηση των επιχειρήσεών τους.

Εκτός από τις ανωτέρω ρυθμίσεις, οι οποίες είναι άμεσες με την έννοια ότι αναφέρονται κατευθείαν στο δικαίωμα της ιδιοκτησίας και τις χρήσεις του, το Σύνταγμα του 1975 εισήγαγε και πλείστες όσες άλλες ρυθμίσεις με τις οποίες έμμεσα η άσκηση των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων εκ μέρους των πολιτών περιορίστηκε δραστικά. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων ρυθμίσεων είναι τα ακόλουθα:

- Απαλείφθηκε η διάταξη του Συντάγματος του 1952 με την οποίαν απαγορευόταν ρητά η απεργία εκ μέρους των δημόσιων υπαλλήλων.

- Επιτράπηκε η ίδρυση «αναγκαστικών συνεταιρισμών ατόμων υπέρ του δημοσίου συμφέροντος»

- Προβλέφθηκε η παροχή κρατικής συμπαράστασης του συνδικαλισμού και των πάσης μορφής συντεχνιακών ενώσεων.

- Οι ατομικές συμβάσεις εργασίας καταργήθηκαν και αντικαταστάθηκαν από συλλογικές σε επίπεδο κλάδου ή χώρας. Κλπ., κλπ.

Για να γίνει κατανοητή η καταλυτική επίδραση των πιο πάνω ρυθμίσεων στα ιδιοκτησιακά δικαιώματα, ας πάρουμε για παράδειγμα την κατάργηση της συνταγματικής απαγόρευσης των δημόσιων υπαλλήλων να απεργούν. Ακόμη και όταν παρακρατούνται οι αμοιβές τους, όταν οι δημόσιοι υπάλληλοι κατέρχονται σε απεργία, αναγκαστικά οι υποθέσεις των πολιτών που συναλλάσσονται μαζί τους ετεροχρονίζονται. Αλλά το πλέον πολύτιμο ιδιοκτησιακό δικαίωμα των πολιτών είναι το δικαίωμα στο χρόνο τους, οπότε όταν οι υποθέσεις τους ετεροχρονίζονται με υπαιτιότητα των δημόσιων υπαλλήλων, οι πολίτες ζημιώνονται. Γι' αυτό, είτε οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν πρέπει να έχουν το δικαίωμα να απεργούν, είτε το δημόσιο πρέπει να αποζημιώνει τους πολίτες που ζημιώνονται όταν οι δημόσιοι υπάλληλοι απεργούν. Ελλείψει της τελευταίας προϋπόθεσης, είναι προφανές ότι με την κατάργηση της απαγόρευσης των δημόσιων υπαλλήλων να απεργούν, το Σύνταγμα του 1975 περιόρισε σημαντικά τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα των πολιτών στο χρόνο τους και στην περιουσία τους. Με ανάλογη επιχειρηματολογία είναι εύκολο να τεκμηριωθούν οι αρνητικές επιπτώσεις στα ιδιοκτησιακά δικαιώματα και των υπόλοιπων συνταγματικών ρυθμίσεων που αναφέρθηκαν πιο πάνω.

Υπό το φως των ανωτέρω διαπιστώσεων προκύπτει, μεταξύ των άλλων, ένα ερώτημα το οποίο με απασχόλησε ερευνητικά για αρκετά χρόνια. Το ερώτημα αυτό είναι: Ποιος ή ποιοι επινόησαν την αλλαγή του αστικού καθεστώτος το 1975 και πως κατάφεραν να την επιβάλλουν τυπικά και σε μεγάλο βαθμό ουσιαστικά, με συνέπεια η χώρα να μπει σε πορεία οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής πτώχευσης; Η απάντηση στην οποία οδηγήθηκα βρίσκεται διατυπωμένη στις δύο δημοσιεύσεις Μπήτρος, Καραγιάννης (2011α, 2011β). Ιδιαίτερα από τη δεύτερη πηγή, η απάντηση συνοψίζεται στα ακόλουθα:

«Τρία άτομα που επηρέασαν θεμελιακά τις εξελίξεις σ' αυτήν την κατεύθυνση ήταν οι Ξ. Ζολώτας, Κ. Τσάτσος και Π. Παπαληγούρας, ενώ ένα τέταρτο, ο Α. Αγγελόπουλος, επέδρασε έμμεσα. Αυτοί με τις ιδέες και τις προτάσεις που διατύπωσαν, καθώς και τις πολιτικές μέσα από τις οποίες τις προώθησαν από τα ανώτατα αξιώματα που κατέλαβαν, ευθύνονται για τις αρνητικές συνέπειες που συνεπάγεται για την κοινωνία και την οικονομία το καθεστώς που διαμορφώθηκε, το οποίο είναι τύποις φιλελεύθερο αλλά ουσιαστικά σοσιαλιστικό.»

Κομβικός στην ανατροπή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος στο Σύνταγμα του 1975 ήταν ο ρόλος που έπαιξε ο Κ. Τσάτσος, ως πρόεδρος της επιτροπής που το συνέταξε. Τα άρθρα 17 και 106 απηχούν πλήρως τις απόψεις του, όπως τις διατύπωσε στο πιο κάτω εδάφιο:

«Η θέση απέναντι στο θεσμό της ατομικής ιδιοκτησίας και δη των μέσων παραγωγής θεωρείται το βασικό θέμα που διακρίνει την κοινωνική πολιτική του δυτικού και του ανατολικού κόσμου, και από το οποίο απορρέουν όλες οι άλλες διαφορές των οικονομικών των συστημάτων. Σύμφωνα με όσα εκθέσαμε, η θεωρητική αλήθεια γύρω από το θεσμό της ιδιοκτησίας βρίσκεται με το μέρος των ανατολικών. Σήμερα η ιδιοκτησία θεωρείται απλώς μια κοινωνική λειτουργία, ακόμη και στις χώρες που την προστατεύουν συνταγματικά καθώς και με πλήθος διατάξεις του ιδιωτικού δικαίου. Σήμερα η ιδιοκτησία είναι απλώς ένας θεσμός χρήσιμος και επεκτείνεται όσο εκτείνεται η χρησιμότητά του» Τσάτσος (1965, 207).»

Όσον αφορά τις τελευταίες δύο προτάσεις, αξίζει να αναφερθεί ότι ο Κ. Τσάτσος είχε υποστηρίξει ήδη από παλαιότερα ότι: α) η πολιτική εξουσία όχι μόνο είναι η πηγή της ατομικής ιδιοκτησίας, αλλά επιπλέον ότι η πολιτική εξουσία πρέπει να την διαθέτει στους πολίτες, έτσι ώστε «η δημιουργικότητα του κοινωνικού συνόλου να φθάσει στη μεγαλύτερη απόδοση» (1965, 200), και β) τις θέσεις του αυτές τις διατήρησε τουλάχιστον μέχρι την επανέκδοση του σχετικού βιβλίου του το 1975, (σημ. [1]) δηλαδή όταν περατωνόταν υπό την καθοδήγησή του το σύνταγμα του 1975.

Μερικοί αναγνώστες ίσως θεωρήσουν ότι οι απόψεις που διατύπωσα ανωτέρω είναι υπερβολικές. Δεδομένου ότι μιλάμε για το παρελθόν, έχω πλήρη συναίσθηση ότι οι απόψεις μου θα υποστούν διαμέσου του χρόνου τη σκληρή βάσανο των ερευνητών της μεταπολεμικής οικονομικής ιστορίας της χώρας μας. Αλλά προσωπικά δεν έχω καμιά πρόθεση να θίξω την ακεραιότητα ή την φιλοπατρία που διέκρινε εν ζωή τα εν λόγω πρόσωπα. Με ενδιέφεραν και επικεντρώθηκα στις ιδέες τους, στις πολιτικές με τις οποίες τις προώθησαν, και στα αποτελέσματα που ζούμε σήμερα. Επιπλέον, και άλλοι σημαίνοντες σχολιαστές έχουν καταλήξει στις ίδιες, αν όχι σε αυστηρότερες, εκτιμήσεις. Γι' αυτό θα κλείσω με μερικές επιλεκτικές αναφορές από τη σχετική βιβλιογραφία.

3. Μαρτυρίες τρίτων

- Καζάκος (2007, 47-9): Από την ανάλυση που παραθέτει, οδηγούμεθα στο συμπέρασμα ότι ουσιαστικά από το 1975 και μετά τα περιουσιακά δικαιώματα των Ελλήνων καταργήθηκαν.

- Μαυρογορδάτος (1988, 138): Με ύφος πρόδηλα αρνητικό αποφαίνεται ότι: «Ποτέ πριν δεν είχε δείξει μια συντηρητική αστική κυβέρνηση τέτοια περιφρόνηση για το απαραβίαστο της ατομικής ιδιοκτησίας.»

- Μάνος (2006): Από ομιλία που έκανε στο Σύνδεσμο Ελληνικών Βιομηχανιών και είχε την καλοσύνη να θέσει υπόψη μου: «Το άρθρο 106 όπως είναι διατυπωμένο είναι το θεμέλιο του κρατικού παρεμβατισμού στην οικονομία. Είναι ένα άρθρο που θα είχε ενδεχομένως θέση σε μια πολιτεία που θα είχε ως ευαγγέλιο τις δοξασίες του Λένιν. Η πρόταση μου στηρίζεται σε όσα προέβλεπε για τη σχέση κράτους και οικονομίας το Ευρωσύνταγμα που επικυρώθηκε σχεδόν ομοφώνως από την Ελληνική Βουλή πριν από ένα περίπου χρόνο. . Η Νέα Δημοκρατία δεν προτείνει την αναθεώρηση του άρθρου 106. .. Το ζητούμενο και πάλι είναι να πεισθεί να χαρακτηρίσει στο σύνολο του το άρθρο 106 ως αναθεωρητέο.»

- Χατζηβασιλείου (2010, 306, 327-8, 331, 341, 347-355, 477-8, 481, 501-3, 506-7) : Από την έρευνά του στα ιστορικά αρχεία προκύπτει ότι οι πεποιθήσεις του Καραμανλή και των κύριων συνεργατών του ήταν διαχρονικά συνεπείς με τις ιδεολογικές επιδιώξεις της Σοσιαλιστικής Ένωσης Ελλάδος, της οποίας ήταν ιδρυτικά μέλη, και αποσκοπούσαν: στον κεντρικό προγραμματισμό της οικονομίας, στην κρατικοποίηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, στην ίδρυση κρατικών μονοπωλιακών επιχειρήσεων σε κλάδους της οικονομίας, όπως οι τηλεπικοινωνίες, οι μεταφορές και η ενέργεια, στην μεγαλύτερη δυνατή διείσδυση της κρατικής επιχειρηματικότητας και διοίκησης στην οικονομία γενικά, στην εκ των άνω εποπτεία και καθοδήγηση της παιδείας, κ.λπ. Γι' αυτό, ίσως, ενώ από την μια μεριά με το «Ανήκομεν εις την Δύσιν» και με την αίτηση για πλήρη ένταξη στην τότε ΕΟΚ διαβεβαίωνε του Δυτικούς ότι δεν σκόπευε η χώρα να αλλάξει στρατόπεδο, από την άλλη με το σύνταγμα του 1975, την κρατικοποίηση του συγκροτήματος του Σ. Ανδρεάδη, τις κρατικοποιήσεις άλλων μεγάλων επιχειρήσεων, κλπ., διαμήνυε στους δυσαρεστημένους συντρόφους του της Σοσιαλιστικής Ένωσης ότι ήταν αποφασισμένος να προχωρήσει στο δρόμο που χάραξαν πριν τρεις δεκαετίες. Αν κάποιος ενδιαφερθεί να μάθει πόσους και ποιους κλάδους της οικονομία ήλεγχε το κράτος μέσω του τραπεζικού συστήματος τότε, είμαι βέβαιος ότι θα συμφωνήσει μαζί μου ότι η κατηγορία της «σοσιαλμανίας» εύλογα αποδόθηκε στις κυβερνήσεις της ΝΔ την περίοδο 1974-1981.

4. Συμπέρασμα και πρόταση

Η χώρα μας είναι ενσωματωμένη και οραματίζεται να παραμείνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης. Για το σκοπό αυτό, επιβάλλεται η ταχύτερη δυνατή επιστροφή σε ένα ξεκάθαρο αστικό ιδιοκτησιακό καθεστώς. Προτείνω είτε την επιστροφή στο άρθρο 17 του Συντάγματος του 1952, είτε την αντιγραφή των σχετικών διατάξεων από ένας σύνταγμα κάποιας Δυτικής χώρας, είτε την αποδοχή του πλαισίου για τις σχέσεις μεταξύ κράτους και οικονομίας που εμπεριέχεται στο Ευρωσύνταγμα, το οποίο έχει ψηφιστεί από τη βουλή.

5. Αναφορές

Καζάκος, Π. (2007), Αναθεώρηση του Συντάγματος και Οικονομία: Δοκίμιο Οικονομικής Ανάλυσης των Συνταγματικών Επιλογών, Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήσης.

Μάνος, Σ., Ομιλία στο ΣΕΒ για το Σύνταγμα, 11/07/2006.

Μαυρογορδάτος, Γ. (1988) Μεταξύ Πιτυοκάμπτη και Προκρούστη: Οι Επαγγελματικές Οργανώσεις στη Σημερινή Ελλάδα, Αθήνα: Εκδόσεις Οδυσσέας.

Μπήτρος, Γ. Κ, Καραγιάννης, Α. Δ. (2011α) Δημιουργική Κρίση σε Οικονομία και Δημοκρατία με παράδειγμα τη Σύγχρονη Ελλάδα, Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήσης.

----- (2011β) «Οι σοσιαλιστικές καταβολές του χ-φιλελευθερισμού στην Ελλάδα», Επιστήμη και Κοινωνία, 28, Χειμώνας 2011-2012, Αθήνα: Εκδόσεις Σάκουλας.

Σβώλος, Α. (1972) Τα Ελληνικά Συντάγματα 1822-1975,1986, Αθήνα: Εκδόσεις Στοχαστής.

Τσάτσος, Κ. (1965) Πολιτική: Θεωρία Πολιτικής Δεοντολογίας, Αθήνα: χωρίς εκδ. οίκο.

Τσάτσος, Κ. (1975) Πολιτική: Θεωρία Πολιτικής Δεοντολογίας, 2η εκδ. βελτιωμένη, Αθήνα: Οι Εκδόσεις των Φίλων.

Χατζηβασιλείου Ε. (2010) Ελληνικός Φιλελευθερισμός: Το ριζοσπαστικό ρεύμα, 1932-1979, Αθήνα: Πατάκης.



σημ. 1: Βλ. Τσάτσος (1975, 221-30).

Υπό Γεωργίου Κ. Μπήτρου, Ομότιμου Καθηγητή Πολιτικής Οικονομίας, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

February 20th, 2014 neosyntagma.net

Παράπονα Ρόδου

Σχόλια

όλα τα νέα στο email σας

Get new posts by email:
παράπονα Ρόδου

επικοινωνήστε

δώσε δύναμη στη φωνή σου,
κάνε τα παράπονα στον δήμαρχο,
κατήγγειλε ότι βλάπτει την κοινωνία,
διέδωσε τις πιο σημαντικές ειδήσεις,
μοιράσου χρήσιμες συμβουλές,
στείλε μας το δικό σου άρθρο
και δημοσίευσε ότι θέλεις
στο paraponarodou@gmail.com
ή συμπλήρωσε την φόρμα

Όνομα

Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο *

Μήνυμα *