ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Από την «υπερήφανη διαπραγμάτευση» στις κλειστές τράπεζες και το 3ο μνημόνιο #syriza

Το 2015 ήταν ένα δραματικό έτος για την οικονομία. Σηματοδότησε το τέλος του μύθου του... «λεφτά υπάρχουν» για την Ελλάδα, εκτός Μνημονίων. Ήταν μία από τις χειρότερες χρονιές των τελευταίων δεκαετιών για την ελληνική οικονομία, που βίωσε, και βιώνει, πρωτόγνωρες καταστάσεις, και καλείται να ξαναβρεί τον βηματισμό της το 2016, επιστρέφοντας, σταδιακά στην ομαλότητα....



Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ προέκυψε από τις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου όπου επικράτησε ο ΣΥΡΙΖΑ στη βάση των υποσχέσεων περί επαναδιαπραγμάτευσης με τους πιστωτές, ακύρωσης της λιτότητας και κατάργησης των Μνημονίων. Η συνέχεια ήταν καταιγιστική.

Η διαπραγματευτική στρατηγική της κυβέρνησης, με το Γιάνη Βαρουφάκη στο τιμόνι, και η ρητορική που υιοθετήθηκε έφερε γρήγορα τα πράγματα στα άκρα, καθιστώντας αδύνατη την επίτευξη ενός λιγότερο επώδυνου συμβιβασμού με τους πιστωτές νωρίτερα. Ως αποτέλεσμα η χώρα οδηγήθηκε σε συνθήκες ασφυξίας, το τραπεζικό σύστημα υπέστη μεγάλο πλήγμα με την εκροή των καταθέσεων και σύντομα η επαναδιαπραγμάτευση μετασχηματίστηκε στο ερώτημα εάν η Ελλάδα θέλει να παραμείνει ή όχι στο ευρώ. Το δράμα κορυφώθηκε το καλοκαίρι, με το κλείσιμο των τραπεζών, την επιβολή των capital controls και τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος. Εκεί παρά το ότι ο ελληνικός λαός ψήφισε με ποσοστό άνω του 60% «όχι» στα νέα μέτρα λιτότητας, η κυβέρνηση οπισθοχώρησε, υπογράφοντας το τρίτο Μνημόνιο.


30 Ιανουαρίου 2015

Η πρώτη δημόσια ρήξη Βαρουφάκη - Ντάισελμπλουμ, για το «τέλος της τρόικας» στην κοινή συνέντευξη Τύπου στο υπουργείο Οικονομικών, λίγα 24ωρα μετά τις εκλογές και τον σχηματισμό κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ. Ο Βαρουφάκης εξαπολύει επίθεση στην τρόικα, χαρακτηρίζοντάς την δημοσίως και ενώπιον του Γερούν Ντάισελμπλουμ μια «σαθρά δομημένη αποστολή, με την οποία η ελληνική κυβέρνηση δεν συνεργάζεται». Ο Ολλανδός, πρόεδρος του Eurogroup, αιφνιδιάζεται, όσοι παρευρίσκονταν στην αίθουσα είδαν την ένταση να «κτυπά κόκκινο» και φεύγει με μία παγωμένη χειραψία, ψιθυρίζοντας κάτι στο αυτί του Βαρουφάκη, που κατά τον ίδιο ήταν η ατάκα «you just killed the troika» («μόλις σκότωσες την τρόικα»). Ακολούθησε το πρώτο δημόσιο «ουάου» από τον κ. Βαρουφάκη και κάπως έτσι ξεκίνησε το μεγάλο πείραμα της πολιτικής διαπραγμάτευσης με τους Θεσμούς, υπό το νέο υπουργό Οικονομικών.



5 Φεβρουαρίου 2015
Σε βαρύ κλίμα η πρώτη συνάντηση Βαρουφάκη ? Σόιμπλε στο Βερολίνο.
11 Φεβρουαρίου 2015
Ο Γιάνης Βαρουφάκης και ο... μεγάλος εχθρός ντόκτορ Σόιμπλε έρχονται πρόσωπο με πρόσωπο και στην πρώτη συνεδρίαση του Eurogroup, όπου η χώρα εκπροσωπείται από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ. Το ναυάγιο είναι δεδομένο, με τον Γ. Βαρουφάκη να αιφνιδιάζει τους υπουργούς Οικονομικών, αγορεύοντας και φιλοσοφώντας χωρίς να μπαίνει στις... λεπτομέρειες των αριθμών και να υποστηρίζει πως η κυβέρνηση δεν θα εφαρμόσει το Μνημόνιο.



20 Φεβρουαρίου 2015
Στο παραπέντε της εκπνοής της παράτασης του προηγούμενου προγράμματος, σε νέο Eurogroup και σε κλοιό ασφυκτικών πιέσεων η κυβέρνηση κερδίζει χρόνο και κλείνει συμφωνία για τετράμηνη παράταση του προγράμματος. Ο Γ. Βαρουφάκης δεσμεύεται να καταθέσει λίστα μεταρρυθμίσεων έως το τέλος Απριλίου και κάπου εδώ ξεκινά η περίοδος της «δημιουργικής ασάφειας». Είναι η περίοδος, από τότε και έως τα μέσα Απριλίου, που κυριαρχεί στις διαπραγματεύσεις το Brussels Group, η τρόικα μετονομάζεται σε Θεσμούς και η κυβέρνηση υποστηρίζει πως έχει εκδιώξει από τα υπουργεία τους ξένους ελεγκτές.



23 Μαρτίου 2015
Συνάντηση του Αλέξη Τσίπρα με την Αγκελα Μέρκελ. Τον υποδέχεται με κάθε επισημότητα στο... άντρο της, στο πολυτελές, πολυώροφο κτίριο της Καγκελαρίας, στο Βερολίνο, τηρώντας το πρωτόκολο. Αυτό σημαίνει πως ο κ. Τσίπρας βαδίζει στο κόκκινο χαλί μαζί της υπό τον ήχο της στρατιωτικής μπάντας, τον ξεναγεί με κάθε επισημότητα στην Καγκελαρία και αφιερώνει στον «Επαναστάτη του Νότου» πρωτοφανώς πολλές ώρες για τα δεδομένα της. Για ορισμένους στη συνάντηση αυτή, μπήκαν ορισμένα όρια στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων μεταξύ των δύο πλευρών, κατέστησαν σαφείς οι επιπτώσεις όλων των εναλλακτικών σεναρίων και ξεκίνησε η διαδικασία αποκαθήλωσης του Γ. Βαρουφάκη, ο οποίος αμέσως μετά το καθολικό Πάσχα είχε συνάντηση με την Κρ. Λαγκάρντ στις ΗΠΑ.



24 Απριλίου 2015
Στη Ρίγα της Λετονίας, η μαυροντυμένη φιγούρα του Γ. Βαρουφάκη να απομακρύνεται από το ξενοδοχείο, μόνος του, μετά από ένα ακόμη ναυάγιο στη συνεδρίαση του Eurogroup, σηματοδότησε το τέλος της κυριαρχίας του Γιάνη. Ο πρώην υπουργός βρέθηκε, απολύτως, απομονωμένος από τους συναδέλφους του υπουργούς στο Eurogroup, o Βόλφγκανγ Σόιμπλε δεν άφησε κανένα περιθώριο και τα ειρωνικά σχόλια έδωσαν και πήραν. Στο δείπνο που ακολούθησε τη συνεδρίαση ο Γ. Βαρουφάκης δεν παρευρέθηκε. «Περνάω καλύτερα με τους φίλους μου» φέρεται να είπε και έγραψε αργότερα στο Twitter για τους συναδέλφους του υπουργούς πως «τους ενώνει το μίσος τους για μένα», χρησιμοποιώντας έκφραση του Ρούσβελτ. Για τους ομολόγους του η όποια προσπάθεια συζήτησης με το Βαρουφάκη είχε τελειώσει και το μήνυμα προς την Αθήνα ήταν σαφές: Με το Γιάνη δεν πάμε πουθενά. Το μήνυμα ελήφθη από το Μαξίμου και μετά τη Ρίγα η διαπραγματευτική ομάδα ανασχηματίζεται και τους πρώτους ρόλους καταλαμβάνουν πλέον ο Ευκλείδης Τσακαλώτος και ο Γιώργος Χουλιαράκης.

Ιούνιος 2015
Δραματικός μήνας για την Ελλάδα. Το σχέδιο Γιούνκερ μον οπώλησε την επικαιρότητα στο πρώτο 15ήμερο του Ιουνίου. Επρόκειτο για ένα πεντασέλιδο των πιστωτών με το οποίο συμφώνησε εν μέρει ο Ελληνας πρωθυπουργός, έχοντας πάντως αποδεχθεί το ύψος του πρωτογενούς πλεονάσματος και έχοντας δεσμευθεί να επανέλθει με νέες προτάσεις. Όμως, οι αντιδράσεις στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ, οδηγούν σε ακύρωση της νέας συνάντησης Τσίπρα-Γιούνκερ και σε σύγκληση της ολομέλειας της Βουλής, ενώ αναβάλλεται η πληρωμή δόσης 300 εκατ. ευρώ στο ΔΝΤ. Ρεπορτάζ του CNN προκαλεί αίσθηση μεταφέροντας με φόντο την πλατεία Συντάγματος την εικόνα ενός χρονόμετρου να μετρά τον χρόνο αντίστροφα για... την πτώχευση. Ο Γιούνκερ, ο θεωρούμενος ως ένας από τους καλύτερους φίλους της Ελλάδας, επιτίθεται στην κυβέρνηση και την κατηγορεί πως μετέφερε με λάθος τρόπο τις προτάσεις του στον ελληνικό λαό. Οι εκροές καταθέσεων λαμβάνουν μεγάλες διαστάσεις, το τραπεζικό σύστημα δοκιμάζει τις αντοχές του εν μέσω της σύγκρουσης με τους πιστωτές, που κλιμακώνεται και η οικονομία τελεί σε καθεστώς πλήρους ασφυξίας.

27 Ιουνίου 2015
Τις πρώτες πρωινές ώρες ο πρωθυπουργός, αιφνιδιάζει τους πάντες και κάνει διάγγελμα ανακοινώνοντας τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος, με ερώτημα «ναι» ή «όχι» στην πρόταση Γιούνκερ, απόφαση που δίχασε τον ελληνικό λαό.

29 Ιουνίου 2015
Οι ελληνικές τράπεζες κλείνουν. Επιβάλλονται περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων (capital controls) και οι εικόνες των Ελλήνων σε ατελείωτες ουρές να στέκονται μπροστά από τα ΑΤΜ'ς για να πάρουν 60 ευρώ τη μέρα κάνουν το γύρο του κόσμου. Αίσθηση προκαλούν οι εικόνες συνταξιούχων που λιποθυμούν στις ουρές έξω από τις τράπεζες, περιμένοντας να λάβουν μέρος της σύνταξής τους από τα ταμεία.

5 Ιουλίου 2015
Με τις τράπεζες κλειστές, σε πρωτοφανείς συνθήκες αβεβαιότητας και με τη χώρα με το ένα πόδι έξω από το ευρώ, ο ελληνικός λαός προσέρχεται στις κάλπες για να πει «ναι» ή «όχι» σε ένα κείμενο προτάσεων που πλέον έχει αποσυρθεί και που δεν αποτελεί πλαίσιο διαπραγμάτευσης. Για τους περισσότερους, ατύπως, το ερώτημα έχει μετασχηματιστεί σε «ναι» ή «όχι» σε νέα μέτρα λιτότητας και Μνημόνια. Για τους ξένους το ερώτημα ήταν πιο απλό: Ναι ή όχι στο ευρώ. Το βράδυ της Κυριακής με συντριπτική πλειοψηφία άνω του 60% οι Έλληνες πανηγύρισαν το «όχι» με χορούς και τραγούδια. Στο Μαξίμου όμως, τα αυτοκίνητα φθάνουν μεταφέροντας τον Αλέξη Τσίπρα με τη σύζυγό του και τους στενούς συνεργάτες του, το κλίμα είναι βαρύ. Αυτό συναντά ο Γιάνης Βαρουφάκης που έσπευσε πριν φθάσει το Μαξίμου να προλάβει τον πρωθυπουργό και να κάνει θριαμβευτική δήλωση, ντυμένος με μακό μπλουζάκι, χαιρετίζοντας το θάρρος του ελληνικού λαού να αντισταθεί στους πιστωτές που ζητούσαν, όπως είπε, «δήλωση μετάνοιας». Το πρωί της επόμενης μέρας, ο Γ. Βαρουφάκης, μέσω twitter, δηλώνει πως παραιτήθηκε, γράφοντας χαρακτηριστικά «minister no more». Στις δηλώσεις του κάνει λόγο για χρεοδουλοπαροικία στην οποία αντιστάθηκε ο ελληνικός λαός. Τη θέση του παίρνει ο Ευκλείδης Τσακαλώτος και η κυβέρνηση ξεκινά να διαπραγματεύεται το τρίτο Μνημόνιο, επιστρέφοντας στην πραγματικότητα.

13 Ιουλίου 2015
Μετά από 17 ώρες διαπραγματεύσεων επιτυγχάνεται συμφωνία για τρίτο χρηματοδοτικό πρόγραμμα και δάνειο-γέφυρα ύψους 7 δισ. ευρώ από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Η συμφωνία μεταξύ κυβέρνησης δανειστών προβλέπει:
• Δάνειο 86 δισ. ευρώ μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, με τη «συνεχιζόμενη και πλήρη εμπλοκή του ΔΝΤ», το οποίο μπορεί να εκταμιεύσει επιπλέον 16 δισ. ευρώ από το τρέχον πρόγραμμά του.
• Αναπτυξιακό «πακέτο» 35 δισ. ευρώ.
• Αναδιάρθρωση χρέους: Το Eurogroup αποκλείει το κούρεμα στην ονομαστικά αξία του χρέους αλλά προκρίνει «σημαντικό πακέτο μέτρων για τη στήριξη της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους, τα οποία θα εξομαλύνουν το μονοπάτι εξυπηρέτησης και θα μειώσουν σημαντικά το κόστος (σ.σ.:τοκοχρεολύσια)».
Η Ελλάδα καλείται ως την Τετάρτη 15 Ιουλίου να περάσει από τη Βουλή προαπαιτούμενες ενέργειες: Η πρώτη αλλαγή που έρχεται στην καθημερινότητα των Ελλήνων είναι οι αλλαγές στους συντελεστές ΦΠΑ.

14 Αυγούστου 2015
Μετά την εξειδίκευση της συμφωνίας στο Eurogroup, ο Ευκλ. Τσακαλώτος δηλώνει πως Ελλάδα και Θεσμοί έχουν πλέον συμφωνία. Στο πλαίσιο της συμφωνίας αποφασίζεται η ανακεφαλαιοποίηση των τεσσάρων συστημικών τραπεζών. Τα μέτρα της συμφωνίας έγιναν νόμος του ελληνικού κράτους σε μια δραματική πολύωρη συνεδρίαση στην ελληνική Βουλή με 222 ψήφους «ναι», 64 «όχι», 11 βουλευτές να δηλώνουν «παρών», ενώ τρεις ήταν απόντες. Ο κυβερνητικός συνασπισμός είδε την κοινοβουλευτική του επιρροή να συρρικνώνεται περαιτέρω, καθώς 32 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ καταψήφισαν το νέο Μνημόνιο, ενώ 11 περιορίστηκαν στο «παρών».

Νοέμβριος 2015
Ψηφίζεται η πρώτη δέσμη 48 προαπαιτούμενων μέτρων για την εκταμίευση της υποδόσης των 2 δισ. ευρώ.

Δεκέμβριος 2015
Ολοκληρώνεται και δεύτερη δέσμη προαπαιτούμενων μέτρων για την εκταμίευση της υποδόσης του 1 δισ. ευρώ. Ανοίγει ο δρόμος για την πρώτη αξιολόγηση που ξεκινά τον Ιανουάριο.

*Της Μαρίας Βουργάνα και της Ελευθερίας Αρλαπάνου/Ημερησία

Παράπονα Ρόδου