403 υγρότοποι εκπέμπουν SOS

Την κατάσταση που επικρατεί στους μικρούς υγροτόπους των νησιών της Ελλάδας έρχεται να φωτίσει έρευνα της περιβαλλοντικής οργάνωσης WWF Ελλάς...
που ολοκληρώθηκε πρόσφατα. Είναι, ουσιαστικά, η πρώτη φορά που γίνεται κάτι τέτοιο, καθώς κατά την προηγούμενη συστηματική απογραφή των υγροτόπων της χώρας από το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων - Υγροτόπων στη δεκαετία του ’90, είχαν δοθεί συνολικά στοιχεία για 378 υγροτόπους, εκ των οποίων μόνο 72 αφορούσαν νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου.

Στο πλαίσιο του προγράμματος «Προστασία των Νησιωτικών Υγροτόπων», η οργάνωση εντόπισε και κατέγραψε 806 υγροτόπους σε 75 νησιά της χώρας. Οι 98 εξ αυτών βρίσκονται σε 8 νησιά του Ιονίου, οι 499 σε 64 νησιά του Αιγαίου και του Αργοσαρωνικού και οι 209 στην Κρήτη και στα νησιά Γαύδο και Χρυσή.

Συνολικά, οι υγρότοποι αυτοί καταλαμβάνουν έκταση 100 τετρ. χλμ., ενώ οι περισσότεροι δεν ξεπερνούν σε μέγεθος τα 1-20 στρέμματα. Μόνο 11, οι οποίοι βρίσκονται στα μεγαλύτερα νησιά (Κέρκυρα, Εύβοια, Λήμνος και Λέσβος), εκτείνονται από 1.000 έως 3.000 στρέμματα. Επίσης, οι 576 είναι φυσικοί -εκβολές ρυακιών, ποταμών και χειμάρρων, έλη υφάλμυρου, αλμυρού και γλυκού νερού και εποχιακά ρυάκια ή χείμαρροι- και ως επί το πλείστον παράκτιοι.

Βιολογικές οάσεις

Οι υγρότοποι των νησιών, παρά τη μικρή τους έκταση, θεωρούνται ιδιαίτερα πολύτιμοι από πλευράς βιοποικιλότητας. Κι αυτό γιατί συντηρούν ενδημικά είδη (βλ. βάτραχος της Καρπάθου και της Κρήτης, γκιζάνι της Ρόδου) και ταυτόχρονα αποτελούν σημαντικά σημεία φωλιάσματος και στάθμευσης για τα μεταναστευτικά πουλιά. Υπολογίζεται ότι 20 είδη καθαρά υδρόβιων πουλιών φωλιάζουν στους υγροτόπους των νησιών. Επιπλέον είναι άρρηκτα δεμένοι με το τοπίο, αλλά και με τον τρόπο ζωής των νησιωτών, όπως βέβαια και με την ανάπτυξη των τελευταίων δεκαετιών.

Υποβάθμιση στο 50%

Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και η αξία τους, ωστόσο, δεν στάθηκαν αρκετά ώστε να αποτρέψουν τη σταδιακή συρρίκνωσή τους: τα μπαζώματα, οι εκχερσώσεις της υγροτοπικής βλάστησης, οι διανοίξεις δρόμων, η ανεξέλεγκτη δόμηση, οι υπεραντλήσεις, οι απορρίψεις αποβλήτων, οι αμμοληψίες, τα στερεά απορρίμματα, οι επεκτάσεις των καλλιεργειών, οι αποστραγγίσεις και η διακοπή της τροφοδοσίας τους με γλυκό νερό, αλλά και η αύξηση του τουρισμού και η εκτός σχεδίου δόμηση, συνέβαλαν τα τελευταία 30 χρόνια στην οριστική καταστροφή 45 νησιωτικών υγροτόπων και στην υποβάθμιση του 50% εξ αυτών. Από την άλλη, η αλλαγή του τρόπου ζωής τις τελευταίες δεκαετίες, η αύξηση του τουρισμού, η έλλειψη χωροταξικού σχεδιασμού, η εκτός σχεδίου δόμηση, η παράνομη δόμηση και ο ελλιπέστατος έλεγχος της νομιμότητας των ανθρώπινων δραστηριοτήτων έχουν επιτρέψει ραγδαίους ρυθμούς αλλαγής των χρήσεων γης.

«Δυστυχώς, είναι δύσκολο να εκτιμηθεί με ακρίβεια το σύνολο των απωλειών των υγροτοπικών εκτάσεων τα τελευταία 40 χρόνια, καθώς δεν υπάρχει προηγούμενη απογραφή ώστε να μπορέσει να γίνει η σύγκριση», εξηγεί ο Θάνος Γιαννακάκης, συντονιστής του προγράμματος της WWF.

Μέτρα προστασίας

Το 45,1% των νησιωτικών υγροτόπων της Ελλάδας είναι ενταγμένοι στο δίκτυο Natura 2000, όμως, όπως αναφέρει η WWF Ελλάς, μόνο δύο φυσικοί νησιωτικοί υγρότοποι προστατεύονται ικανοποιητικά και έχουν σχετικά επαρκή περιβαλλοντική διαχείριση: οι Κουκουναριές στη Σκιάθο και το Ψαλίδι στην Κω.

«Αν και -για τυχαίους λόγους- σχεδόν το 1/5 των νησιωτικών υγροτοπικών εκτάσεων βρίσκονται μέσα σε προστατευόμενες περιοχές, ποτέ δεν υπήρχε συγκεκριμένο νομικό πλαίσιο για αυτούς», επισημαίνει ο Καλούστ Παραγκαμιάν, επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος της WWF Ελλάς «Προστασία Νησιωτικών Υγροτόπων της Ελλάδας».

Σαφής αναφορά έγινε για πρώτη φορά στον πολύκροτο νόμο για τη βιοποικιλότητα, ενώ πρόσφατα το υπουργείο Περιβάλλοντος προχώρησε στη σύνταξη Προεδρικού Διατάγματος με τίτλο «Καταγραφή των μικρών νησιωτικών υγροτόπων της χώρας και καθορισμός μέτρων για την προστασία και διατήρησή τους». Στόχος του εν λόγω Π.Δ. είναι η καταγραφή και οριοθέτηση των μικρών νησιωτικών υγροτόπων της χώρας ως ενδιαιτήματα και οικοσυστήματα μεγάλης σημασίας για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, την προστασία και διαχείριση των υδάτων και τον καθορισμό των αναγκαίων μέτρων οριζόντιου χαρακτήρα και των διαδικασιών, ώστε να καθίσταται αποτελεσματική η προστασία τους, η διατήρηση του οικολογικού τους χαρακτήρα, των αξιών-λειτουργιών τους, των υπηρεσιών και των αγαθών τους.

«Με το Προεδρικό Διάταγμα για την προστασία των μικρών υγροτόπων, ανοίγει ο δρόμος για τη διατήρηση εξαιρετικά πολύτιμων, αλλά και εξαιρετικά απειλούμενων φυσικών πόρων των νησιών μας. Ελπίζουμε ότι θα αποτελέσει και την αρχή για την απογραφή και προστασία όλων των υγροτόπων της Ελλάδας, όπως άλλωστε είναι διεθνώς δεσμευμένη να κάνει η χώρα μας», καταλήγει ο Κ. Παραγκαμιάν.

real.gr