Η δραστική και τελεσφόρα υγειονομική και ανθρωπιστική προσφορά του Ε.Ε.Σ. στο μαχόμενο Έθνος κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο 1940-41

Το φθινόπωρο του 1940, με την αλγεινή συμπλήρωση του τραγικού πρώτου χρόνου του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, ο πολιτικός χάρτης της Ευρώ­πης έχει δραματικά αλλοιωθεί. Η Πολωνία έχει ήδη οδυνηρά υποκύψει, από το Σεπτέμβριο του 1939, στην ακατάσχετη χιτλερική επεκτατική πλημμυρίδα κι έχει διαμελισθεί. Η Νορβηγία, η Δανία, το Βέλγιο και η Ολλανδία έχουν αμείλικτα υποστεί την αδυσώπητη συνθλιπτική μανία του ναζιστικού μιλιταρισμού. Η Γαλλία έχει αδόκητα καταρρεύσει κάτω από τα «κεραυνοβόλα» πλήγματα της «Βέρμαχτ», αφήνοντας εμβρόντητη κι άναυδη την παγκόσμια κοινή γνώμη για την απίθανη ταχύτητα της στρατιωτικής συντριβής της. Και η Αγγλία μόνη, συγκλονισμένη από τη δεινή κακοπάθεια της Δουγκέρκης και τραυματισμένη από το σκληρό κι ανήλεο σφυροκόπημα της Γερ­μανικής «Λουφτβάφε», συνεχίζει άκαμπτη, αποφασιστική κι ανυποχώρητη τη μάχη κατά των «Δυνάμεων του Άξονα» και της τυραννίας, σφυρηλατώ­ντας τη μακρινή προοπτική της νίκης με το «αίμα, τον ιδρώτα και τα δάκρυα του λαού της».

Η έξοδος, στο μεταξύ, της φασιστικής Ιταλίας στον πόλεμο, παρά το πλευρό της χιτλερικής Γερμανίας, στις 10 Ιουνίου 1940, λίγο πριν από την τελική κάμψη της Γαλλικής αντιστάσεως, και η ταυτόχρονη ασαφής και ύποπτη προειδοποίηση του Ιταλού δικτάτορα προς τις γειτονικές ουδέτερες χώρες - κυρίως την Ελλάδα και τη Γιουγκοσλαβία - πώς ή γενικότερη συμ­περιφορά και στάση τους θα καθόριζε και την παραπέρα πολιτική της Ιτα­λίας απέναντι τους, έχουν φορτίσει το ζοφερό κι εφιαλτικό σκηνικό του πο­λεμικού δράματος της Ευρώπης με ένταση κι επίταση του τρόμου, της συγχύ­σεως και της αγωνίας.

Και καθώς έχει προηγηθεί πολύ πριν, τον Απρίλιο του 1939, η αιφνιδια­στική κι απροσχημάτιστη προσάρτηση της Αλβανίας από την Ιταλία, σαν στρατιωτικού κι εδαφικού προγεφυρώματος των επεκτατικών βλέψεων κι επιδιώξεών της, κι έχει πραγματοποιηθεί, στις 13 Οκτωβρίου 1940, ή κατάλη­ψη της Ρουμανίας από τη Γερμανία, η πολεμική λαίλαπα φαίνεται να προω­θείται και να πλησιάζει σταθερά κι επίμονα στη Βαλκανική, σκιάζοντας επι­κίνδυνα τον πολιτικό της ορίζοντα με απειλητικά νέφη και μελαγχολικά και δυσοίωνα προμηνύματα. Οι σκόπιμα κι αδίστακτα, εξάλλου, μεθοδευόμενες και κλιμακούμενες φασιστικές προκλήσεις κατά της Ελλάδος, από το καλοκαίρι του 1940, με μεθοριακά επεισόδια στα σύνορα με την Αλβανία, εχθρικές ενέργειες εναν­τίον Ελληνικών πλοίων, συντονισμένη κι οξύτατη επίθεση του Ιταλικού Τύ­που κατά της Χώρας μας και με κορύφωση τη βδελυρή και βέβηλη ιεροσυλία του άνανδρου τορπιλισμού του ευδρόμου «Έλλη» στο λιμάνι της Τήνου, την ήμερα της μεγάλης θρησκευτικής πανήγυρης του Δεκαπενταύγουστου, αποτελούν εύγλωττη πια αποκάλυψη και προάγγελμα των φασιστικών στόχων και σχεδίων κατά της Χώρας μας.

Και στις 3 το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940, μέσα στο πυκνό σκοτάδι της αξημέρωτης ακόμη φθινοπωρινής νύχτας, η αιωρούμενη φασιστική απει­λή γίνεται άμεση, συγκεκριμένη και βίαιη και πλήττει βάναυσα κι ανελέητα την Ελλάδα, με τη μορφή ενός πανάθλιου, ιταμού κι επαίσχυντου τελεσι­γράφου, που επιδίδεται από τον πρεσβευτή της Ιταλίας στην Αθήνα Εμμανουέλε Γκράτσι στον τότε Έλληνα Πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά, αξιώνον­τας εγκληματικά κι αυθαίρετα την υποταγή και παράδοση της, για ν' αντιμε­τωπίσει, όμως, τη σθεναρή, υπερήφανη κι ανένδοτη πρωθυπουργική άρνηση κι αντίδραση. Μια άρνηση, πού απηχεί και διερμηνεύει πανηγυρικά - κατά τη μεγάλη και κρίσιμη ιστορική αυτή στιγμή - την ομόθυμη κι ακατανίκητη θέληση κι απόφαση του Ελληνικού λαού να υπερασπισθεί θαρραλέα κι ανενδοίαστα με κάθε μέσο και θυσία την εθνική του ανεξαρτησία, ενσαρκώνει αυθεντικά κι απόλυτα την ακαταμάχητη πίστη και αφοσίωση της Ελληνικής φυλής στο ιερό και υπέρτατο αγαθό της ελευθερίας και συμπυκνώνει δυναμικά και ρωμαλέα τη μεγαλειώδη κι ασύλληπτη έκφραση των εννοιών της αρετής, της γενναιότητας και του ηρωισμού, που ξεπηδούν από τ’ άδυτα της Ελληνικής ψυχής, από τα βάθη της πολυκύμαντης εθνικής ζωής, από τη χαραυγή της μακραίωνης ιστορικής πορείας του "Ελληνισμού και σηματοδοτούν επιβλη­τικά κι αταλάντευτα τις νεώτερες οδεύσεις του.

Κατά την αυγινή εκείνη ώρα, που οι συριγμοί των αντιαεροπορικών σει­ρήνων και οι κωδωνοκρουσίες των Εκκλησιών ανήγγελαν την άνανδρη κι απρόκλητη επίθεση της φασιστικής Ιταλίας κατά της Χώρας μας, μια θεία κι εκθαμβωτική λάμψη πατριωτικής εξάρσεως, ηθικής μεταρσιώσεως κι επι­κής αποφασιστικότητας καταύγασε την ψυχή των Ελλήνων, γιγάντωσε την αγωνιστικότητα και μαχητικότητά τους, χαλύβδωσε την ενότητα και ομοψυχία τους, τους όπλισε με απαράμιλλο πνεύμα αυταπάρνησης κι εθελοθυσίας και τους οδήγησε ορμητικούς κι ατρόμητους στον «υπέρ πάντων αγώ­να». Και, καθώς το ένοπλο τμήμα του μαχόμενου Έθνους, με τη θυελλώδη κι ασυγκράτητη πατριωτική ορμή του και την αδάμαστη κι ακατάβλητη αν­δρεία του, γίνεται ή άτρωτη κι απρόσβλητη ασπίδα και πύρινη κι οξύστομη ρομφαία της ελευθερίας, πραγματώνοντας στις χιονισμένες κι απόρθητες βουνοκορφές και στις απόκρημνες κι άγριες χαράδρες των βορειοηπειρωτι­κών συνόρων τη θρυλική εποποιία του «ΌΧΙ» και του νεώτερου Ελληνικού θαύματος - πού καταπλήσσει την Οικουμένη, διεγείρει τον παγκόσμιο θαυ­μασμό και προκαλεί πανανθρώπινη συγκίνηση κι έκσταση - ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός κορυ­φαίος κι ακαταγώνιστος παραστάτης κι επίκουρος του Κράτους, πιστός στη μεγάλη πατριωτική του παράδοση, συνεπής στην πολυσήμαντη ανθρωπιστι­κή αποστολή του, αντάξιος της καθολικής λαϊκής καθιερώσεως του, σπεύ­δει να παράσχει στο αγωνιζόμενο Έθνος την αναγκαία και πολύτιμη συν­δρομή και αρωγή του.

Με την κατάλληλη και πρόσφορη οργάνωση του, το μεγαλόπνοο ενεργό κι έμπρακτο έθνωφελή ιδεαλισμό του, την πλούσια και γόνιμη εμπειρία του, τον εύστοχο κι αποτελεσματικό προγραμματισμό του έργου του, τγν πλήρη κι έγκαιρη προπαρασκευή και προετοιμασία του, το θαυμαστό κι ακάματο ζήλο και την αποδοτικότητα των υπηρεσιακών φορέων του, την υψηλή επιστημονική στάθμη και αφοσίωση των ιατρικών στελεχών του, την ανεκτίμη­τη προσφορά και αυταπάρνηση των Διπλωματούχων κι Εθελοντριών Αδελ­φών Νοσοκόμων του, την εγρήγορση και γενναιόψυχη συστράτευση του πο­λύμορφου εθελοντικού δυναμικού του και την πρόθυμη κι ενθουσιώδη συμ­παράσταση της Ελληνικής κοινωνίας, ό Ε.Ε.Σ. αναδεικνύεται, και κατά την πολεμική περίοδο του 1940-1941, ο απαράμιλλος, αναντικατάστατος και τελεσφόρος βοηθός, συμμέτοχος και συνεργάτης του Κράτους στην τιτάνια εθνική του προσπάθεια.

Έτσι, με τη δραματική κι αιφνίδια έκρηξη του Ελληνοϊταλικοΰ πολέμου, ο Ε.Ε.Σ.:

1) Συγκροτεί ταχύτατα και αποστέλλει επειγόντως στη ζώνη των «πρό­σω», υστέρα από συνεννόηση και συνεργασία με τη Δ/νση Υγειονομικής Υπηρεσίας τού Υπουργείου Στρατιωτικών, δύο πλήρως εξοπλισμένα κι επαρκώς πλαισιωμένα από ικανότατο νοσηλευτικό προσωπικό Κινητά Χει­ρουργεία Μετώπου, πού προσφέρουν αποτελεσματική επικουρία στην κάλυ­ψη υγειονομικών αναγκών τού μαχόμενου στρατού.

2) Καταρτίζει επίκαιρα στην Άρτα, Μόνιμο Νοσοκομείο διακομιδής τραυματιών και ασθενών του μετώπου, στους οποίους παρέχει εντατική και τελεσφόρα νοσηλευτική εξυπηρέτηση.

3) Εγκαθιστά με σύντονη προσπάθεια στο Αγρίνιο, άρτιο και υποδειγ­ματικό Νοσοκομείο Εκστρατείας, για την υγειονομική περίθαλψη των τραυ­ματιών και παγοπλήκτων και τη διενέργεια συναφούς επιστημονικής ερευ­νάς βελτιώσεως των μεθόδων νοσηλείας τους.

4) Οργανώνει στο Κοργιαλένειο - Μπενάκειο Νοσοκομείο του της Αθήνας εκτεταμένα τμήματα δραστικής θεραπείας βαριά τραυματισμένων αξιω­ματικών και οπλιτών.

5) Ενισχύει δυναμικά τους υγειονομικούς σχηματισμούς του στρατεύμα­τος στη ζώνη των «πρόσω» και συμπληρώνει αποφασιστικά τις ελλείψεις νοσηλευτικού προσωπικού των Στρατιωτικών Νοσοκομείων εσωτερικού και μετόπισθεν - λόγω ανεπαρκούς αριθμού των μόνιμων αδελφών νοσοκόμων του στρατού - με χιλιάδες Διπλωματούχες κι Εθελόντριες Αδελφές Νοσοκό­μες του, πού εμπνεόμενες από ρωμαλέο κι άκαμπτο πατριωτικό φρόνημα, με­γαλόψυχο και θερμουργό ανθρωπιστικό ιδεαλισμό κι επική παρόρμηση κι έφεση αυτοθυσίας, εξασφαλίζουν πολύτιμη κι ανεκτίμητη νοσηλευτική περί­θαλψη και αρωγή στους τραυματίες, τους ασθενείς και τους παγόπληκτους μαχητές του πολέμου.

6) Διαθέτει σε Στρατιωτικά Νοσοκομεία του μετώπου και των μετόπι­σθεν, σημαντικό αριθμό κατάλληλα εκπαιδευμένων Εθελοντριών Οικονό­μων του, πού συμβάλλουν θετικά, με ακάματο ζήλο, θαυμαστή αποδοτικό­τητα κι αγωνιστική διάθεση, στην καλύτερη κι ευστοχότερη λειτουργία τους.

7) Ανεφοδιάζει συνεχώς τα Στρατιωτικά Νοσοκομεία με μεγάλες ποσότη­τες υγειονομικού υλικού, προερχόμενες από τ’ αποθέματά του, ποικίλες και γενναιόδωρες προσφορές εσωτερικού κι εξωτερικού και καινούργιες προμή­θειες του.

8) Ιδρύει ειδική «Μονάδα διατηρημένου αίματος» - στη στεγαζόμενη, τότε, στο κτίριο του Σταθμού Πρώτων Βοηθειών της Αθήνας Υπηρεσία του Αιμοδοσίας - για τις ανάγκες του μαχόμενου στρατού, που συντελεί αποφα­σιστικά στη διάσωση σοβαρού αριθμού τραυματιών και ασθενών από βέβαιο θάνατο.

9) Αναλαμβάνει, σε συνεργασία με την Υγειονομική Υπηρεσία του Στρατού, την κατάλληλη και πρόσφορη διαρρύθμιση σιδηροδρομικών συρ­μών σε υγειονομικούς, και παρέχει δραστική συνδρομή στη μετατροπή και διασκευή πλοίων σε πλωτά νοσοκομεία, τα όποια ενισχύει συγχρόνως με πο­λυάριθμο κι εξασκημένο νοσηλευτικό προσωπικό και άφθονα υγειονομικά εφόδια.

10) Εντατικοποιεί στο έπακρο τη λειτουργία και δραστηριότητα του Σταθμού του Πρώτων Βοηθειών της Αθήνας και κινητοποιεί το Σώμα των Εθε­λοντών Σαμαρειτών - Τραυματιοφορέων του, ανδρών και γυναικών, για την ταχύτερη και ασφαλέστερη μεταφορά των διακομιζόμενων με τους υγειονομικούς συρμούς και τα πλωτά νοσοκομεία τραυματιών και ασθενών του με­τώπου στα Νοσοκομεία της πρωτεύουσας.

11) Καταρτίζει έγκαιρα στο οίκημα του Σταθμού Πρώτων Βοηθειών της Αθήνας, μικρό Πρόχειρο Νοσοκομείο, για την άμεση κι εσπευσμένη αντιμε­τώπιση επειγουσών περιπτώσεων νοσηλευτικής περιθάλψεως.

12) Ενισχύει το ειδικευμένο προσωπικό της Υγειονομικής Αποθήκης του, για την ευστοχότερη διευθέτηση και ταχύτερη κι ανετότερη διακίνηση των νοσοκομειακών υλικών και υγειονομικών εφοδίων, των προοριζόμενων για τα Κινητά Χειρουργεία και Μόνιμα Νοσοκομεία του, καθώς και για τα Στρατιωτικά Νοσοκομεία μετώπου και μετόπισθεν.

13) Δημιουργεί σε κατάλληλους χώρους της Κεντρικής Αποθήκης του, εντατικά πολυπρόσωπα εθελοντικά Συνεργεία ραφής ιματισμού, ετοιμασίας επιδεσμικού υλικού και κατασκευής ασπρορούχων, για τον εφοδιασμό των δικών του και των Στρατιωτικών Νοσοκομείων της Χώρας.

14) Συνιστά δραστήρια «Επιτροπή και Τμήμα Βοηθείας Μαχόμενων - Το Δέμα του Στρατιώτου», απαρτιζόμενα από πολυπληθές κι ακαταπόνητο εθε­λοντικό προσωπικό, για την ετοιμασία, συσκευασία και αποστολή στους ηρωικούς μαχητές του μετώπου χιλιάδων μάλλινων ενδυμάτων - για την πρό­ληψη κυρίως των κρυοπαγημάτων - και ποικίλων χρήσιμων ειδών.

15) Οργανώνει πολυμελή και πολυδύναμη «Επιτροπή Κυριών και Τμήμα Ψυχαγωγίας του Στρατιώτου», με υποεπιτροπές στον Πειραιά και μεγάλες επαρχιακές πόλεις, για τον εφοδιασμό των Στρατιωτικών Νοσοκομείων με γραμμόφωνα και ραδιόφωνα, την ψυχαγωγία των νοσηλευόμενων σ' αυτά τραυματιών και ασθενών του πολέμου με τραγούδια κι εύθυμες θεατρικές πα­ραστάσεις, τη διανομή σ' αυτούς δεμάτων με χρήσιμα δώρα, γλυκισμάτων κι επιτραπέζιων παιγνιδιών, και την παντοειδή στοργική κι ακάματη εξυπηρέ­τηση τους στην επικοινωνία τους κυρίως με τους οικείους τους και στην αντιμετώπιση προσωπικών τους ζητημάτων.

16) Ιδρύει - μέσω του λαμπρού και υποδειγματικά λειτουργούντος Τμήματος του Θεσσαλονίκης, πού αναπτύσσει πολύμορφη κι ευρύτατη υγειονομική και ανθρωπιστική δράση, για την εξυπηρέτηση συναφών ανα­γκών του στρατεύματος και του πληθυσμού της συμπρωτεύουσας - σ' εύθετα σημεία του μετώπου και των μετόπισθεν, οπού σημειώνεται ή μεγαλύτερη συγκέντρωση, συρροή και διακομιδή τραυματιών και ασθενών στρατιωτών, πρότυπους Σταθμούς ψυχαγωγίας και περιθάλψεως τους, τις «Γωνιές του Τραυματίου», που παρέχουν, με την πηγαία αλτρουιστική και πατριωτική στοργικότητα των αεικίνητων κι ακούραστων Εθελοντριών Αδελφών Νοσο­κόμων και των φίλων κυριών του Τμήματος τούτου πού τις πλαισιώνουν, πο­λύτιμη περίθαλψη και περιποίηση στους διακομιζόμενους.

17) Επανιδρύει το Γραφείο Αιχμαλώτων που, χάρη στην άρτια και πλήρη οργάνωση και λειτουργία του, αναγνωρίζεται από το Κράτος ως επίσημο Γραφείο Αιχμαλώτων, κατά τους σχετικούς ορισμούς της Συμβάσεως της Γε­νεύης, για τη σύνταξη και κατάρτιση πινάκων Ελλήνων και Ιταλών στρατιωτικών αιχμαλώτων, την παροχή σχετικών πληροφοριών, τη διευκόλυνση της αλληλογραφίας τους με τους οικείους τους και την προώθηση σ' αυτούς δεμάτων βοηθείας και χρηματικών βοηθημάτων.

18) Προσφέρει, τέλος, την αναγκαία χρηματική και υλική αρωγή του στα ευρισκόμενα, κυρίως, πλησίον της ζώνης των πολεμικών επιχειρήσεων Επαρχιακά Τμήματα του, για την εξασφάλιση παροχής από μέρους τους, σε συνεργασία με τους αρμόδιους κρατικούς φορείς, της ενδεικνυόμενης υγειονομικής και ανθρωπιστικής συμπαραστάσεως και συνδρομής προς τους τραυματίες του μετώπου και τους πολεμοπαθείς - από εχθρικούς βομ­βαρδισμούς - κατοίκους των περιφερειών τους.

Αναδημοσιεύουμε παρακάτω, από τη θαυμάσια κι εμπνευσμένη έκδοση των Κώστα Ν. Χατζηπατέρα και Μαρίας Σ. Φαφαλιού «Μαρτυρίες 40-41» - Κέδρος 1982 - χαρακτηριστικά α­ποσπάσματα από τη συγκλονιστική, στην αφηγηματική της λιτότητα, προφορική μαρτυρία της προϊσταμένης, τότε, Εθελόντριας Αδελφής του Ε.Ε.Σ. Μαρίας Αλεξ. Παπάγου-σελ. 234- για τη νοσηλευτική δράση στο Νοσοκομείο διακομιδής τραυματιών Άρτας: «...Όταν μας επιτέθηκαν οι Ιταλοί, η αγανάκτηση, η υπερηφάνεια και το πνεύμα αυτοθυσίας, πλημμύρισε τις καρδιές όλων των Ελλήνων. Η σκέψη κάθε Ελληνίδας ήταν να προσφέρει τις υπηρεσίες της στο μαχόμενο Έθνος. Για μένα δεν υπήρχε θέμα. Ήμουν παλιά νοσοκόμα με δίπλωμα εθελόντριας του Ε.Ε.Σ. Είχα υπηρετήσει το 1920 στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Μακρυγιάννη και από τότε σε διάφορες έκ­τακτες περιστάσεις. Είχα δει από κοντά πολλή δυστυχία, πόνο και πίκρα. Άλλα το 1940-41 ήταν κάτι διαφορετι­κό. Ήταν ενθουσιασμός, αυτοθυσία, αποφασιστικούς πού έλαμπε στα μάτια των Ελλήνων. 'Εγώ έφυγα αμέσως ως προϊσταμένη αδελφή για το νοσοκομείο διακομιδής στην Άρτα. Μας έ­φερναν τους τραυματίες από το μέτωπο και μετά τις πρώτες περιποιήσεις και χειρουργικές ε­πεμβάσεις, τους στέλναμε στην Αθήνα και τα μετόπισθεν νοσοκομεία. Έφυγα από την Αθήνα μαζί με το χειρούργο - ιατρό Βασίλη Κουρία και άλλες Εθελόντριες Αδελφές, μεταξύ των οποίων και ή έξοχη Θάλεια Λεκκού, πού σκοτώθηκε στα Δεκεμβριανά 1944, προσφέροντας και πάλι τις υπηρεσίες τις ως νοσοκόμα. Ήταν ακόμα μαζί μας ή Ειρήνη Κινδύνη, η νεαρότατη αδελφή - νοσοκόμος Μαυρομάτη, η προϊσταμένη αδελφή Ναυσικά Νικολάου και άλλες ακόμα που δεν θυμάμαι τα ονόματα τους. Οδεύοντας προς Άρτα, περάσαμε από το νοσοκομείο Μεσολογγίου, όπου γευθήκαμε τον πρώτο ιταλικό βομβαρδισμό. Μερικές αδελφές πού βρέθηκαν στις παρυφές της πόλεως κρύφτηκαν κάτω από ελαιόδεντρα για να προφυλαχθούν. Στο Μεσολόγγι είχαν ήδη φέρει τραυματίες από το μέτωπο. Επειδή ήταν αρκετοί και υπήρχε έλλειψη προσωπικού, έγινε έκκληση στους κα­τοίκους της πόλεως για βοήθεια. Όταν φθάσαμε στην Άρτα, αρχίσαμε από το μηδέν. Επιτάχθηκε το σχολείο για την εγκατάσταση του νοσοκομείου και πριν καλά-καλά οργανωθούμε άρχισαν να έρχονται οι πρώτοι τραυματίες. Λίγο αργότερα πριν φθάσει το δεύτερο κλιμάκιο αδελφών - νοσοκόμων άρχισαν να μας φέρνουν στρατιώτες με κρυοπαγήματα. Είχαμε απόλυτη ανάγκη από βοήθεια και ελπίζαμε να μας βοηθήσουν νέοι από τα σχολεία. Έπειτα από λίγο ειδοποιηθήκαμε ότι έφθασε το απαραίτητο υγειονομικό υλικό στην Πρέβεζα διά θαλάσσης. Πήρα μαζί μου την προϊσταμένη Νικολάου και ξεκινήσαμε για την παραλαβή του υλικού. Στην Πρέβεζα νέος βομβαρδισμός από την ιταλική αεροπορία. Οι αξιωματικοί δεν μας άφηναν να φύγουμε πριν βεβαιωθούν ότι τα εχθρικά αεροπλάνα δεν θα ξαναγυρίσουν. Το νοσοκομείο της Άρτας δούλεψε ακατάπαυστα σ' όλη τη διάρκεια του πολέμου. Είχαμε ξε­χάσει τι θα πει ύπνος και ανάπαυση. Οι γιατροί με επικεφαλής το λαμπρό χειρουργό Κουρία προσπαθούσαν να σώσουν ζωές. Οι ακρωτηριάσεις ήταν κάτι φοβερό και αναπόφευκτο. Σάς είπα μερικές από τις αναμνήσεις μου. Δεν θέλω να μιλήσω περισσότερο για τη φρίκη του πολέμου, όπως την έζησαν οι στρατευμένοι μας και όπως την ζήσαμε εμείς στα νοσοκομεία, σκυμμένες επάνω στα κρεβάτια του πόνου...».

Επιμέλεια :

Σώμα Εθελοντών Σαμαρειτών, Διασωστών & Ναυαγοσωστών

Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού Ρόδου

(απόσπασμα από το βιβλίο του Ξενοφώντος Πανταζίδη «Η Ιστορία του Ε.Ε.Σ.» τόμος Α’)