Η ιστορική υπόθεση Τοπαλούδη: μια συμβολική λύτρωση για μια μεγάλη μερίδα της κοινωνίας

Μέλη της φεμινιστικής συλλογικότητας «Καμία Ανοχή» που παρακολούθησαν τη δίκη

- Μία υπόθεση που ανέδειξε το ζήτημα της έμφυλης βίας και των γυναικοκτονιών μέσα από την παρουσία του φεμινιστικού κινήματος, που έδωσε το πολιτικό στίγμα πέρα από τη ρητορική του «οικογενειακού δράματος», του «άτυχου κοριτσιού» και των «τεράτων».



Ο βιασμός, βασανισμός και η γυναικοκτονία της Ελένης Τοπαλούδη ήταν η είδηση που χτύπησε στην καρδιά και στο στομάχι του φεμινιστικού κινήματος, αλλά κι ενός πλατιού κομματιού των συλλογικοτήτων και οργανώσεων της Αριστεράς και της Αναρχίας. Η Ελένη έγινε αυτοστιγμεί η αδερφή που σηκώσαμε στα χέρια μας, που κρατήσαμε αγκαλιά το πρόσωπο της, η εαυτή μας, η διπλανή μας, η φίλη μας.

Η επανεμφάνιση του φεμινιστικού κινήματος στους δρόμους της προηγούμενης περιόδου είχε δημιουργήσει τις ομάδες και τα δίκτυα που χρειαζόταν για να κληθεί άμεσα η «Ανοιχτή Συνέλευση για τη Γυναικοκτονία στη Ρόδο». Γεμίσαμε το αμφιθέατρο Γκίνη, μιλήσαμε προσωπικά και γι’ αυτό πολιτικά, κρατήσαμε τα χέρια και διοργανώσαμε τη μεγαλύτερη φεμινιστική πορεία των τελευταίων ετών. Η λέξη γυναικοκτονία μπήκε με την ορμή του κινήματος στο δημόσιο διάλογο, και σήμερα είναι ένα φορτισμένο κομμάτι της γλώσσας και όχι πεδίο αντιπαράθεσης. Οι φωνές που υψώθηκαν ήταν τόσο δυνατές που επικράτησαν της επίθεσης μισογυνισμού και κανταριών κουλτούρας βιασμού που έπνιξαν τις οθόνες μας και τις εφημερίδες. Ζητούσαμε δικαιοσύνη για την Ελένη και για κάθε άλλη δολοφονημένη. Φωνάζαμε στις πορείες, σε κάθε πορεία, «ποτέ μην ξεχαστεί τι κάναν στην Ελένη, καμία άλλη δολοφονημένη»!

Κι έτσι, όταν τον περασμένο Νοέμβριο πληροφορηθήκαμε ότι η εκδίκαση της «υπόθεσης Τοπαλούδη» θα μεταφερθεί στις δικαστικές αίθουσες της Αθήνας, δεν υπήρχε ερώτημα για το τι θα κάναμε. Δεσμευτήκαμε ως «Καμία Ανοχή» να παρακολουθήσουμε όλες τις δικασίμους και να ενημερώνουμε τον κόσμο που μας ακολουθεί σε πορείες, συνελεύσεις και δράσεις. Καλέσαμε σε συγκεντρώσεις έξω από το δικαστήριο, να μην αφήσουμε την Ελένη μόνη. Από τις 13 Ιανουαρίου έως και τις 15 Μαΐου ήμασταν στο Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο και αργότερα στην αίθουσα του Εφετείου Αθηνών, δηλώνοντας τη στήριξή μας στους γονείς της Ελένης, αλλά και όλων όσες από εμάς, γυναίκες, cis και trans, θηλυκότητες, ταυτιστήκαμε και νιώσαμε κομμάτι αυτής της υπόθεσης, κυριολεκτικά ή συμβολικά. Γεμάτες οργή παρακολουθήσαμε τους συνηγόρους των κατηγορουμένων Κούκουρα και Λουτσάι να εξαιρούν όλες τις γυναίκες ενόρκους, ένα σεβαστό δικαίωμα της υπεράσπισης, καθώς πίστευαν ότι έτσι θα διασφάλιζαν μεγαλύτερες πιθανότητες για να καταπέσει η κατηγορία του βιασμού. Οι ακροάσεις σε αυτές τις δικασίμους ήταν δύσκολες και όσο η υπόθεση έφτανε στο τέλος της έμοιαζαν ατελείωτες, με επαναλήψεις περιστατικών γύρω από βίαιες λεπτομέρειες και προσβλητικές δηλώσεις από την πλευρά των κατηγορουμένων. Μια πάγια διαδικασία στα πατριαρχικά δικαστήρια, που προκαλεί τραυματισμό βαθύ σε όλες τις επιζώσες έμφυλης βίας που βρίσκονται εκεί. Στην περίπτωση της Ελένης βάραινε η απουσία της. Ορισμένες από εμάς ήμασταν μέσα στη δικαστική αίθουσα, κάποιες στεκόμασταν έξω με πανό και πικέτες, μαζί με άλλες φεμινιστικές ομάδες και γυναίκες που ανταποκρίνονταν στο κάλεσμα για στήριξη, ενώ άλλες σκεφτόμασταν τη δίκη διαρκώς από το σπίτι ή τη δουλειά μας.

Από όσα ακούσαμε καθ’ όλη τη διαδικασία, αλλά και ειδικά την τελευταία εβδομάδα, κρατάμε πολλά: τη χυδαία, αμετανόητη και προσβλητική στάση των δύο βιαστών και γυναικοκτόνων, τη χυδαιότητα των συνηγόρων τους, την εγκληματική συμπεριφορά της αστυνομίας που ένα χρόνο πριν είχε διώξει την Ελένη Τοπαλούδη, όταν πήγε να καταγγείλει το βιασμό που είχε υποστεί το Νοέμβριο του 2017. Κρατάμε όμως και άλλα, όπως την ακέραιη και αξιοπρεπή στάση της οικογένειας Τοπαλούδη, τα λόγια της Εισαγγελέως Αριστοτέλειας Δόγκα, την ενδυνάμωση μεταξύ των αλληλέγγυων που έδωσαν τον παλμό και τη δυναμική σε μια δίκη που αφορούσε όλη την κοινωνία. Πρόκειται για κρίσιμη δίκη που αποτελεί πλέον ιστορική παρακαταθήκη για αντίστοιχες υποθέσεις έμφυλης βίας στη χώρα μας. Όσο κι αν καταβληθήκαμε, παρακινηθήκαμε και υπερασπιστήκαμε την υπόθεση της Ελένης Τοπαλούδη, η οποία εύκολα κινητοποιούσε αισθήματα ταύτισης σε πολλές από εμάς. Γνωρίζουμε, επίσης, ότι αυτή η υπόθεση είχε πολλούς λόγους για να πάρει αυτή την ώθηση. Μία θηλυκότητα - θύμα έμφυλης βίας, η οποία ενδεχομένως να ήταν μετανάστρια, εργατικής τάξης, λεσβία, σεξεργάτρια, άστεγη, χωρίς σπουδές ή οικογενειακή στήριξη, δε θα είχε αντιμετωπιστεί με ανάλογο τρόπο στην καπιταλιστική εθνοπατριαρχία. Επίσης, στην υπόθεση αυτή, είχαμε μια νεκρή και όχι μία επιζώσα έμφυλης βίας που έχει να αντιμετωπίσει ένα δύσπιστο ακροατήριο. Αλλά εμείς δε θέλουμε να θρηνήσουμε άλλες δολοφονημένες θηλυκότητες.

Ο λόγος της Αριστοτέλειας Δόγκα, παρά τα ψεγάδια και τα προβληματικά σημεία του, έδειξε το δρόμο προς τη συμβολική δικαίωση. Δεν είναι άλλωστε τυχαίος ο εκνευρισμός που προκάλεσε μία γυναίκα Εισαγγελέας που μίλησε για το αυτονόητο μέσα στις δικαστικές αίθουσες της πατριαρχίας. Η εισαγγελέας υπήρξε καταπέλτης στην αποδόμηση της υπερασπιστικής γραμμής των συνηγόρων των κατηγορουμένων. Δεν ήταν ο συναισθηματισμός της που την χρέωνε ως εμπαθή στα μάτια της σεξιστικής κοινωνίας. Ήταν αυτή ακριβώς η αποδόμηση της κουλτούρας του βιασμού μέσα στο δικαστήριο. Κι ήταν η δυναμική ενός ασίγαστου φεμινιστικού κινήματος που άνοιξε τα αυτιά της δικαστικής εξουσίας, με τον ένα τρόπο που ξέρει. Είχαν κάπου να λογοδοτήσουν. Ακούγαμε κι εμείς.

Το βέβαιο είναι ότι θα θυμόμαστε για καιρό την 15η Μαΐου 2020. Όχι μόνο εμείς, τα μέλη της φεμινιστικής συλλογικότητας «Καμία Ανοχή», αλλά και όσα από εμάς στο μέλλον θα ψάχνουν τι συνέβη στην ιστορική «υπόθεση Τοπαλούδη». Μία υπόθεση που ανέδειξε το ζήτημα της έμφυλης βίας και των γυναικοκτονιών μέσα από την παρουσία του φεμινιστικού κινήματος, που έδωσε το πολιτικό στίγμα πέρα από τη ρητορική του «οικογενειακού δράματος», του «άτυχου κοριτσιού» και των «τεράτων». Τη μέρα που ολοκληρώθηκε η δίκη Τοπαλούδη ήρθε μια συμβολική λύτρωση για μια μεγάλη μερίδα της κοινωνίας, για την οικογένεια, αλλά και για όσα από εμάς διακρίναμε την αδικία και τη βιαιότητα πίσω από τα γεγονότα στις νόρμες που αναπαράγουν τα συστήματα της πατριαρχίας και του ετεροσεξισμού. Έστω και με τους όρους της δικαστικής υπόθεσης, ήρθε μια μικρή δικαίωση μέσα από την απόφαση του δικαστηρίου τόσο για την κατηγορία του ομαδικού βιασμού όσο και για αυτήν της ανθρωποκτονίας. Με το βλέμμα στραμμένο στην αναγνώριση του εγκλήματος και όχι στο μέγεθος της ποινής, γιατί ο φεμινισμός μας μιλά για μια άλλου τύπου δικαιοσύνη.

Δε θα ξεχάσουμε τις φωνές του κόσμου που γίνονταν ένα, το πένθος μιας οικογένειας που πήρε τη διάσταση του συλλογικού πένθους, αλλά και το σύνθημα που ηχούσε συνεχόμενα κατά τη διάρκεια της δίκης, μέχρι και τη λήξη της διαδικασίας: «Ποτέ μη ξεχαστεί τι ‘κάναν στην Ελένη, καμία άλλη δολοφονημένη».