Ηπεριοχή της Ανατολικής Μεσογείου βρίθει ζητημάτων παρατήρησης της διεθνούς πολιτικής λόγω μίας σειράς γεγονότων που αναδύονται στο προσκήνιο , όπως η ευμετάβλητη κατάσταση στην Τουρκία λόγω του προσφάτως αποτυχημένου πραξικοπήματος, η προσφυγική κρίση, η εν εξελίξει συριακή κρίση αλλά και τα ενεργειακά ζητήματα. Η διεθνής γνώμη έχει στραφεί με ιδιαίτερη προσοχή σε αυτή την γεωγραφική περιοχή καθώς αποτελεί πυλώνα σταθερότητας για την Δύση αλλά και πρόσβασης στα αραβικά κράτη. Λόγω της γεωγραφικής εγγύτητας , η Ελλάδα ακολουθώντας ενεργή εξωτερική πολιτική καθίσταται σημαντικός δρώντας στις εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στην περιοχή, τόσο σε ζητήματα ασφάλειας και άμυνας όσο και γύρω από τα ενεργειακά και το εμπόριο. Αυτό αποδεικνύεται από την πρόσφατη Διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο που έλαβε χώρα στη Ρόδο στις 8 και 9 Σεπτεμβρίου αλλά και από την επικείμενη Ευρω-αραβική Σύνοδο που θα διεξαχθεί στην Αθήνα στις 3 και 4 Νοεμβρίου. Η Ελλάδα ως κράτος-μέλος της Ε.Ε δύναται να αποτελέσει δίαυλο επικοινωνίας Ε.Ε και αραβικών χωρών έτσι ώστε να τεθούν διάφορα ζητήματα κοινού ενδιαφέροντος στα πλαίσια συνεργασίας. Με αυτό τον τρόπο η Ελλάδα μπορεί να συμβάλλει στην διατήρηση της ασφάλειας και της σταθερότητας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, που αποτελεί καίριο ζήτημα για αποφυγή μίας περαιτέρω επιδείνωσης της κατάστασης στην περιοχή.
Η Ελλάδα συμβάλλει στην διατήρηση της σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο;
Όπως έγινε αντιληπτό και από την πρόσφατη συνάντηση για την Ανατολική Μεσόγειο στην Ρόδο, η Ελλάδα αποτελεί κινητήριο μοχλό για την συνεννόηση και συνεργασία των όμορων κρατών στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Σε αυτή τη συνάντηση έλαβαν μέρος χώρες όπως η Κύπρος, η Αίγυπτος, η Ιορδανία και ο Λίβανος που είναι άμεσα ενδιαφερόμενες για τις εξελίξεις στην περιοχή και έχουν ως άμεσο στόχο την διατήρηση της ασφάλειας και της ειρήνης ώστε να μην κλιμακωθεί η ένταση στη περιοχή γεγονός που θα έχει αλυσιδωτές συνέπειες στο εσωτερικό κάθε κράτους. Ειδικά σε μία περίοδο όπου η Τουρκία δεν είναι αξιόπιστος συνομιλητής, η εμβάθυνση στις σχέσεις με τα γειτονικά κράτη αναδεικνύει την Ελλάδα στο επίκεντρο της περιοχής. Σε αυτό το πλαίσιο η Ελλάδα ως ορθολογικός δρώντας αναπτύσσει συνεργασίες με κράτη όπως το Ισραήλ, η Αίγυπτος, η Ιορδανία και ο Λίβανος εδραιώνοντας την θέση της στην περιοχή.
Τα κύρια ζητήματα που απασχολούν την Ανατολική Μεσόγειο και επηρεάζουν την σταθερότητα είναι η προσφυγική κρίση ως απόρροια του συριακού εμφυλίου και η καταπολέμηση της τρομοκρατίας.
Από την έναρξη του συριακού εμφυλίου και έπειτα έχει σημειωθεί έξαρση της προσφυγικής κρίσης με περισσότερο από 1εκ πρόσφυγες να έχουν περάσει στην Ευρώπη. Από αυτούς οι 800 χιλιάδες έχουν διέλθει από την Ελλάδα, ενώ τώρα ο αριθμός των προσφύγων που βρίσκονται στην ελληνική επικράτεια ανέρχεται στις 60 χιλιάδες σύμφωνα με στοιχεία του Συντονιστικού Οργάνου Διαχείρισης της Προσφυγικής Κρίσης . Η Ελλάδα είναι από τις χώρες που έχουν επωμιστεί μεγάλο βάρος της προσφυγικής κρίσης και είναι άμεσα ενδιαφερόμενη προς μία στρατηγική που θα περιορίσει την έξαρση των προσφυγικών ροών. Για αυτό τον λόγο επιθυμεί την καλή συνεργασία με κράτη που έχουν δεχτεί μεγάλο κύμα προσφύγων όπως ο Λίβανος και η Ιορδανία.
Συγκεκριμένα ο Λίβανος διαθέτει ποσοστιαία τους περισσότερους πρόσφυγες, καθώς είναι μία χώρα 4,4εκ κατοίκων και έχει σχεδόν 1εκ πρόσφυγες στην επικράτειά του, 2/3 των οποίων ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Όσον αφορά την Ιορδανία, ο αριθμός των προσφύγων ανέρχεται στο 20% του πληθυσμού της χώρας με το κόστος να είναι 8% του Α.Ε.Π. Μία ενδεχόμενη επιδείνωση της κατάστασης στην περιοχή της Μέσης Ανατολής εγκυμονεί κινδύνους για έξαρση της μετανάστευσης προς την Ανατολική Μεσόγειο, για αυτό τον λόγο η Ελλάδα δύναται να αποτελέσει δίαυλο επικοινωνίας των κρατών με την Ε.Ε προκειμένου να υπάρξει οικονομική βοήθεια για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης. Αυτό συμβαίνει ήδη μεταξύ Ε.Ε-Ιορδανίας όπου η πρώτη συνδράμει έως τώρα με 28εκ ευρώ. Εκτός από Λίβανο, Ιορδανία και η Αίγυπτος έχει μεγάλο αριθμό προσφύγων στο εσωτερικό της, που αγγίζουν τα 5εκ. Συνεπώς η εξωτερική πολιτική σύναψης συνεργασιών βρίσκεται στη σωστή κατεύθυνση για την Ελλάδα προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι ροές προς την Ανατολική Μεσόγειο.
Πέρα από την προσφυγική κρίση, η Ελλάδα αναδεικνύει την παρουσία της στην Ανατολική Μεσόγειο ως πόλος σταθερότητας και ασφάλειας μέσω των στρατιωτικών συνεργασιών που έχει συνάψει τόσο με Ισραήλ όσο και με Αίγυπτο. Όσον αφορά το Ισραήλ, η Ελλάδα έχει αναπτύξει σημαντική συνεργασία σε θέματα άμυνας και ασφάλειας. Ανάμεσα στα δύο κράτη υπάρχει ανταλλαγή πληροφοριών για πιθανές απειλές ενώ διενεργούνται από κοινού στρατιωτικές ασκήσεις.
Αυτή η συνεργασία αποκτά ιδιαίτερο νόημα για την περιοχή μετά την πρόσφατη συμφωνία 10ετούς διάρκειας μεταξύ Ισραήλ και ΗΠΑ για παροχή στρατιωτικής βοήθειας 38δις δολαρίων, τονίζοντας έτσι την ανάγκη για σταθερότητα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Εκτός από το Ισραήλ ιδιαίτερα βαρυνούσης σημασίας είναι και οι στρατιωτικές ασκήσεις που λαμβάνουν χώρα από κοινού με την Αίγυπτο, ηγέτιδα δύναμη του αραβικού κόσμου. Άξια αναφοράς είναι η αεροναυτική άσκηση που διεξήχθη τον περασμένο Μάιο εν ονόματι «Μέδουσα», στα πλαίσια της στρατιωτικής συνεργασίας των δύο κρατών.
Γίνεται αντιληπτό ότι η Ελλάδα επιδιώκει να λάβει βασικό ρόλο στις εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στην Ανατολική Μεσόγειο και αφορούν την ασφάλεια και την διατήρηση της ειρήνης στην περιοχή. Οι συνεργασίες με κράτη που έχουν ζητήματα με τις προσφυγικές ροές αλλά και οι στρατιωτικές συνεργασίες με ισχυρές δυνάμεις όπως Ισραήλ και Αίγυπτο ενισχύουν τον γεωστρατηγικό ρόλο της Ελλάδας. Η εξωτερική πολιτική που ασκεί η Ελλάδα διατηρώντας καλή σχέση με τα αραβικά κράτη είναι προς όφελος και της Ε.Ε η οποία δεν επιθυμεί μία ενδεχόμενη όξυνση της προσφυγικής κρίσης.
Το εμπόριο με τα αραβικά κράτη εδραιώνει την παρουσία της Ελλάδας
Πέρα από τις πρωτοβουλίες της Ελλάδας για την διατήρηση της σταθερότητας και της ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο, υπάρχουν άλλα 2 σημαντικά ζητήματα που μπορούν να συνδράμουν στην ενίσχυση της θέσης της στην περιοχή. Τόσο η ενεργειακή διπλωματία όσο και το διμερές εμπόριο με αραβικά κράτη μπορούν να μεγιστοποιήσουν τα οφέλη της Ελλάδας από την ενεργή παρουσία της στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι καλές σχέσεις της Ελλάδας με αραβικές χώρες λόγω της γεωγραφικής εγγύτητας έχουν συμβάλλει στην ανάπτυξη εμπορικών σχέσεων με αμοιβαία κέρδη. Όσον αφορά τον τομέα της ενεργειακής διπλωματίας , η ανακάλυψη κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο προσδίδει ιδιαίτερο βάρος στην ελληνική εξωτερική πολιτική καθώς υπάρχει η δυνατότητα άντλησης σημαντικού οφέλους.
Πιο συγκεκριμένα, στον τομέα του εμπορίου σύμφωνα με στοιχεία του 2013 οι εισαγωγές της Ελλάδας έφθασαν τα 3,5 δις ευρώ, ενώ οι εξαγωγές τα 3,3 δις ευρώ. Από αυτά τα στοιχεία είναι εμφανές πως οι εμπορικές σχέσεις Ελλάδας με αραβικές χώρες βρίσκονται σε καλό επίπεδο και υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης με στόχο την διεύρυνση της οικονομικής συνεργασίας. Σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της Ελλάδας είναι η Αίγυπτος , η οποία απορροφά το 20,2% των ελληνικών εξαγωγών στην περιοχή της Β. Αφρικής και Μέσης Ανατολής. Η καλή σχέση Ελλάδας-Αιγύπτου είναι ιδιαίτερα χρήσιμη και για την Ε.Ε, καθώς το διμερές εμπόριο Ε.Ε-Αιγύπτου ανέρχεται στα 25,5 δις ευρώ. Παράλληλα η Αίγυπτος αποτελεί σημαντικό σύμμαχο και λόγω της Διώρυγας του Σουέζ, η οποία ενώνει την Μεσόγειο Θάλασσα με την Ερυθρά μειώνοντας το κόστος μεταφορών εξοικονομώντας για την ναυσιπλοϊα 4,3 χιλιάδες μίλια. Η Διώρυγα δημιουργεί μία εμπορική αρτηρία Ευρώπης-Ανατολής , καθώς διεξάγεται το 80% του θαλάσσιου εμπορίου μέσω αυτής. Πέρα από την Αίγυπτο η Ελλάδα εδραιώνει την θέση της έχοντας καλές εμπορικές σχέσεις και με Τυνησία, Αλγερία, Λίβανο, ΗΑΕ .
Πάνω σε αυτό τον άξονα αναμένεται η Ευρω-αραβική Σύνοδος στις 3-4 Νοεμβρίου που θα διεξαχθεί στην Αθήνα, η οποία υπερτονίζει τις καλές σχέσεις Ελλάδας και αραβικών χωρών. Παράλληλα αυτή η Σύνοδος θα συμβάλλει και στην εμβάθυνση των σχέσεων Ε.Ε-αραβικών κρατών έχοντας ως επίκεντρο την Ελλάδα. Οι δυνατότητες διεύρυνσης της οικονομικής συνεργασίας μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών είναι μεγάλες με τους τομείς των επενδύσεων και του τουρισμού να έχουν περίοπτη θέση στην επικείμενη Σύνοδο.
Η Ελλάδα και το ενεργειακό παίγνιο στην Ανατολική Μεσόγειο
Διανύουμε μία εποχή που τα ευρωπαϊκά αποθέματα αερίου περιορίζονται ,ενώ η ζήτηση μακροπρόθεσμα αναμένεται να αυξηθεί, επομένως νέες περιοχές πρέπει να αναδειχθούν στο ενεργειακό παιχνίδι.
Παράλληλα το φυσικό αέριο είναι η καθαρότερη μορφή ορυκτού καυσίμου και λιγότερο ρυπογόνο από το πετρέλαιο. Αυτό το γεγονός εντείνει την ανάγκη για την ανεύρεση και χρήση του , καθώς όλο και περισσότερα κράτη μέλη της Ε.Ε το επιθυμούν, έχοντας ως στόχο την μείωση των εκπομπών φυσικού αερίου από τη χρήση του πετρελαίου. Η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου έχει αναδυθεί στο προσκήνιο έπειτα από την ανεύρεση κοιτασμάτων σε Κύπρο, Ισραήλ και προσφάτως το μεγάλο κοίτασμα Ζοχρ στην Αίγυπτο. Λόγω των ενεργειακών εξελίξεων που έπονται στην περιοχή η παρουσία της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο αναμένεται να αποκτήσει ιδιαίτερο βάρος.
Αναλογιζόμενοι την υψηλή ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης , καθώς εισάγει το 55% του φυσικού αερίου που καταναλώνει , με το 34% να προέρχεται από τη Ρωσία, γίνεται αντιληπτό ότι η Ε.Ε αναζητά νέους προμηθευτές. Ιδανική εναλλακτική για την Ε.Ε φαντάζουν τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου. Η Κύπρος με το οικόπεδο 12 να υπολογίζεται ότι διαθέτει 4,5 τρις κ.μ φυσικού αερίου, το Ισραήλ με το Λεβιάθαν να διαθέτει 16 τρις και το Ταμάρ με 7 τρις κ.μ φυσικού αερίου και το πιο πρόσφατο κοίτασμα Ζοχρ της Αιγύπτου, ίσως το μεγαλύτερο, να υπολογίζεται στα 30 τρις κ.μ . Σε αυτό το πλαίσιο η ελληνική εξωτερική πολιτική έχει δράσει ορθολογικά μέχρι στιγμής συνάπτοντας συμμαχίες με τα συγκεκριμένα κράτη τόσο διμερείς όσο και τριμερείς. Σε μία περίοδο όπου η Τουρκία εμφορείται από ένα ασταθές κλίμα και δεν μοιάζει αξιόπιστος σύμμαχος η Ελλάδα κερδίζει έδαφος μέσω συμμαχιών και μοιάζει κατάλληλος εταίρος για μία μελλοντική συνεργασία από την ενδεχόμενη εξόρυξη ενεργειακού πλούτου στην περιοχή.
Σημαντική εξέλιξη σε αυτή την κατεύθυνση σημειώθηκε τον Αύγουστο με την υπογραφή συμφωνίας μεταξύ Κύπρου και Αιγύπτου για μεταφορά φυσικού αερίου από την πρώτη στη δεύτερη. Η συμφωνία αυτή πρέπει να αξιοποιηθεί από την ελληνική πλευρά ώστε να προβεί σε οριοθέτηση ΑΟΖ με την Αίγυπτο. Η Αίγυπτος πλέον δεν διατηρεί στενές σχέσεις με την Τουρκία και έχοντας φιλοδυτικό προσανατολισμό, το έδαφος είναι πρόσφορο για μία τέτοια εξέλιξη. Αυτό θα ευνοήσει την δημιουργία του αγωγού Med East Pipeline που αφορά τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, ο αγωγός προβλέπεται να ξεκινά από το Ισραήλ και να καταλήγει Ιταλία. Η ενδεχόμενη δημιουργία αυτού του αγωγού αναμένεται να αναβαθμίσει την γεωπολιτική θέση της Ελλάδας στο μέλλον , αλλά και να εδραιώσει την θέση της ως πυλώνα σταθερότητας στην περιοχή.
Επίλογος
Σε μία κρίσιμη περίοδο για την Ανατολική Μεσόγειο με διάφορα κρίσιμα ζητήματα να ανακύπτουν και να καθιστούν ευμετάβλητο το κλίμα στην περιοχή, η Ελλάδα αναδύεται ως σταθερός δρώντας αναλαμβάνοντας σημαντικές πρωτοβουλίες. Τόσο η διοργάνωση των διασκέψεων όσο και η σύναψη συνεργασιών διμερούς ή τριμερούς φύσεως αποτελούν το εφαλτήριο για την σταδιακή αναβάθμιση του γεωπολιτικού ρόλου της χώρας στην περιοχή. Για την επίλυση και διευθέτηση των ανοιχτών ζητημάτων όπως το προσφυγικό αλλά και για την διατήρηση της σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο απαιτείται η καλή γειτονία και συνεργασία μεταξύ των όμορων κρατών. Η Ελλάδα λειτουργεί στη σωστή βάση για την επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου, προσβλέποντας στο μέλλον να μετέχει και στο ενεργειακό παιχνίδι ως κατάλληλος εταίρος για την μεταφορά του φυσικού αερίου που βρίσκεται στην περιοχή προς την Ευρώπη. Συνάμα λειτουργεί ως δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ Ε.Ε και αραβικών κρατών διασφαλίζοντας έτσι ένα σταθερό περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο.
Παράπονα Ρόδου
ΣΩΠΑ ΡΕ Κ.Μ.
ΑπάντησηΔιαγραφή