Η Αϊσέ Πολάτ, η σκηνοθέτις από την κουρδική Μαλάτεια της νοτιοανατολικής Τουρκίας, ζει και δουλεύει στο Βερολίνο
Η Αϊσέ Πολάτ, μια 46χρονη σκηνοθέτις από την κουρδική Μαλάτεια της νοτιοανατολικής Τουρκίας, με πρόσωπο και σουλούπι (μικροκαμωμένη και λεπτή) μαθήτριας Γυμνασίου, κέρδισε την περασμένη Κυριακή στο Καστελόριζο, στο 2ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ «Πέρα από τα Σύνορα», το α’ βραβείο κοινωνικού-πολιτικού ντοκιμαντέρ με την ταινία της «Οι άλλοι».
Και μόνο με καθαρή κινηματογραφική ματιά να αποφάσιζε η σοβαρή κριτική επιτροπή (Μισέλ Νολ, Απόστολος Καρακάσης, Βάσια Χατζηγιαννάκη), το βραβείο ήταν ολόδικό της από τα πρώτα κιόλας πλάνα του μοντέρνου και πανέξυπνου ντοκιμαντέρ της.
Επειδή, όμως, η ιδέα που κυριαρχούσε στην ενδιαφέρουσα φετινή φουρνιά των 14 ταινιών του φεστιβάλ ήταν η «ικανότητα να συνυπάρχουμε, υπερασπιζόμενοι ο κάθε λαός την ταυτότητά του, αλλά και σεβόμενος την ταυτότητα των άλλων», η ταινία της ήταν η ιδανική νικήτρια με κάθε κριτήριο.
Θέμα της, η γενοκτονία των Αρμενίων σε μια περιοχή της ανατολικής Τουρκίας, το Βαν, ιστορικό κέντρο του αρμενικού πολιτισμού, αλλά και διάσημο για την περίφημη ομώνυμη ράτσα της κατάλευκης γάτας - μ’ αυτήν ξεκινάει, άλλωστε, και η ταινία, μια και είναι ένα σύμβολο που μοιράζονται οι πάντες (Τούρκοι, Κούρδοι και Αρμένιοι), ενώ είναι τόσο σπάνια και περιζήτητη που περνάει ζωή και κότα σε χέρια γιατρών και εκτροφέων.
Αντίθετα με τη γατούλα που ενώνει, το αρμενικό αίμα που χύθηκε στο Βαν είναι μια πληγή που δεν έχει ακόμα κλείσει.
Αυτήν ψάχνει και αναδεικνύει η Αϊσέ, μιλώντας με κόσμο, βάζοντάς του με χιούμορ και τσαγανό δύσκολες ερωτήσεις, κινηματογραφώντας κατεστραμμένες εκκλησίες, ανακαλύπτοντας τολμηρούς νέους άνδρες που δηλώνουν περήφανοι την αρμενική ταυτότητά τους, θυμίζοντας σιγά σιγά μέσα από πλούσιο υλικό μια εποχή που οι άνθρωποι μπορούσαν να ζουν μονοιασμένοι, άσχετα από ρίζες και θρησκείες.
Η Αϊσέ Πολάτ ζει και δουλεύει στο Βερολίνο, όπου ακολούθησε από παιδί τον μετανάστη πατέρα της.
Γιατί άραγε μια Κούρδισσα σκηνοθέτις να διαλέξει για το πρώτο της ντοκιμαντέρ (έχει γυρίσει και τέσσερις φιξιόν) τη γενοκτονία των Αρμενίων, ένα τόσο επικίνδυνο θέμα, που μέχρι και τον μέγα Παμούκ έστειλε κάποτε στην τουρκική Δικαιοσύνη;
Ευτυχώς, η Αϊσέ ήταν στο Καστελόριζο, στην πρώτη της επίσκεψη στην Ελλάδα - πήρε το καραβάκι από το απέναντι τουρκικό Κας, μόνο μισή ώρα ταξίδι είναι. Ετσι μου έλυσε όλες τις απορίες.
«Η Μαλάτεια, η πατρίδα μου, είχε πολλούς Αρμένιους - εδώ γεννήθηκε και ο διάσημος δημοσιογράφος Χραντ Ντινκ, που δολοφονήθηκε πριν από δέκα χρόνια», απαντάει. «Από μικρό παιδί άκουγα ιστορίες για τη γενοκτονία τους, ήταν ένα μυστήριο που ερχόταν ξαφνικά στην επιφάνεια. Δεν αποκλείω να είχαμε και Αρμένιους συγγενείς από την πλευρά του παππού μου. Οταν ο πατέρας μου, δεκαετία του ’70, έφυγε εργάτης στη Γερμανία, είπε σε έναν Αρμένιο συνάδελφό του για μια κατεστραμμένη εκκλησία στη γειτονιά μας. Αυτός έγραψε γράμμα στη μητέρα του κι αυτή κατέφτασε ξαφνικά στην πόλη μας από το Σίβας της Αρμενίας, μόνο και μόνο για να τη δει, κι ας μην ήταν από τα μέρη μας. Εμεινε μια εβδομάδα σπίτι μας. Ημουν μόνο πέντε χρόνων, αλλά θυμάμαι μια γυναίκα πολύ πληγωμένη, σχεδόν τρελή, που είχε επιζήσει της γενοκτονίας. Επαναλάμβανε συνεχώς, σχεδόν σαν σε παραλήρημα, πως οι Τούρκοι σκότωσαν τους γονείς και τα αδέλφια της. Δεν ήθελε να χαθεί η ιστορία της».
Μεγαλώνοντας η Αϊσέ ξέχασε, φυσικά, την περίεργη Αρμένισσα. Οταν, όμως, άρχισε να προετοιμάζει το ντοκιμαντέρ «Οι άλλοι» και έβρισκε στο Βαν πόρτες και στόματα κλειστά, τηλεφώνησε απελπισμένη στον αδελφό της και τον ρώτησε: «Γιατί ήρθα εδώ και παλεύω; Τι κάνω; Τι κυνηγάω;».
Κι αυτός της θύμισε την Αρμένισσα των παιδικών τους χρόνων. «Από κει έρχεται η ταινία σου», της απάντησε, «σαράντα χρόνια αργότερα λες την ιστορία της, εκπληρώνεις μια υποχρέωση».
Οσο δύσκολο κι αν ήταν εξωτερικά το ντοκιμαντέρ, τόσο φυσικά και απλά βγήκε μέσα από μια γυναίκα που συνδυάζει δύο κουλτούρες με ιδιαίτερη παράδοση στην ανεκτικότητα και την αποδοχή των άλλων: είναι Κούρδισσα και αλεβίτισσα.
«Οι Κούρδοι, ειδικά το κόμμα HDP (σ.σ. Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών, με συνηγέτη τον φυλακισμένο σήμερα Σελαχαντίν Ντεμιρτάς), έχουν διαφορετική πολιτική από την κυρίαρχη των Τούρκων. Προσπαθούν να κοιτάζουν το παρελθόν με ανοιχτή ματιά. Να μην κρύβουν την αλήθεια. Λένε "είμαστε κι εμείς καταπιεσμένοι, καταλαβαίνουμε τι σημαίνει γενοκτονία. Αρα πρέπει να έχουμε κατανόηση για όλους". Εκεί στηρίζω την ελπίδα μου», μας εξηγεί η Αϊσέ. «Βέβαια, όταν γύρισα το ντοκιμαντέρ στο Βαν, ήταν πιο εύκολα τα πράγματα, υπήρχε ειρήνη με τους Κούρδους, ενώ και οι Τούρκοι είχαν αρχίσει να αναστηλώνουν κάποιες αρμενικές εκκλησίες, δίνοντας πολλά λεφτά. Μετά όμως τις εκλογές του 2015, που το κόμμα του Ερντογάν πήρε την απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή, όλα κατέρρευσαν. Σήμερα δεν θα μπορούσα να γυρνάω στην περιοχή με μια κάμερα, γίνεται πόλεμος».
Οσο για τους αλεβίτες, αυτοί είναι μια σχετικά άγνωστη υπόθεση. Πρόκειται, όπως με απλά λόγια περιγράφει η Αϊσέ, για μια φιλοσοφία περισσότερο παρά για θρησκεία που, για την ίδια και την οικογένειά της, δεν είναι καν μέρος του ισλάμ. Υπάρχουν πάντως και αλεβίτες που θεωρούν εαυτούς μουσουλμάνους, αυτούς στηρίζει ο Ερντογάν.
«Εμάς μας κυνηγάνε, έχουμε ζήσει πογκρόμ, είναι ο λόγος που πήγαμε με τη μητέρα μου και τις αδελφές μου στη Γερμανία, για να γλιτώσουμε την καταπίεση. Οι αλεβίτες πιστεύουμε στο κοσμικό κράτος, δεν έχουμε τζαμιά, προσευχόμαστε στον Αλή, τον προφήτη μας, σε σπίτια, όλοι μαζί, άνδρες και γυναίκες. Αλεβίτες και Κούρδοι πιστεύουν στη χειραφέτηση και την ισοτιμία των γυναικών. Οταν πρωτοπήγα σε μέρος όπου κυριαρχούσαν οι σουνίτες, τα ’χασα. Οι γυναίκες ήταν τόσο κρυμμένες που το τσάι το έφερναν οι άνδρες! Ολα αυτά πρέπει να αλλάξουν».
Ετοιμάζει, άλλωστε, ένα ντοκιμαντέρ για τους αλεβίτες, αλλά και ακόμα μία φιξιόν ταινία.
«Προτιμώ να λέω ότι είμαι Ευρωπαία σκηνοθέτις», επιμένει, «όσο κι αν πάντα χρησιμοποιώ Τούρκους, Κούρδους και Γερμανούς ηθοποιούς και όλες μου οι ταινίες έχουν τελικά το ίδιο θέμα: την απώλεια, αυτή την τρύπα στην ύπαρξη του κάθε μετανάστη. Οταν φεύγεις από την πατρίδα σου παιδί, όπως εγώ, συνηθίζεις γρήγορα. Μεγαλώνεις, όμως, με τη μελαγχολία και τη νοσταλγία που νιώθουν οι γονείς σου, θες-δεν θες την κουβαλάς μέσα σου».
Η Αϊσέ Πολάτ, μια 46χρονη σκηνοθέτις από την κουρδική Μαλάτεια της νοτιοανατολικής Τουρκίας, με πρόσωπο και σουλούπι (μικροκαμωμένη και λεπτή) μαθήτριας Γυμνασίου, κέρδισε την περασμένη Κυριακή στο Καστελόριζο, στο 2ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ «Πέρα από τα Σύνορα», το α’ βραβείο κοινωνικού-πολιτικού ντοκιμαντέρ με την ταινία της «Οι άλλοι».
Και μόνο με καθαρή κινηματογραφική ματιά να αποφάσιζε η σοβαρή κριτική επιτροπή (Μισέλ Νολ, Απόστολος Καρακάσης, Βάσια Χατζηγιαννάκη), το βραβείο ήταν ολόδικό της από τα πρώτα κιόλας πλάνα του μοντέρνου και πανέξυπνου ντοκιμαντέρ της.
Επειδή, όμως, η ιδέα που κυριαρχούσε στην ενδιαφέρουσα φετινή φουρνιά των 14 ταινιών του φεστιβάλ ήταν η «ικανότητα να συνυπάρχουμε, υπερασπιζόμενοι ο κάθε λαός την ταυτότητά του, αλλά και σεβόμενος την ταυτότητα των άλλων», η ταινία της ήταν η ιδανική νικήτρια με κάθε κριτήριο.
Θέμα της, η γενοκτονία των Αρμενίων σε μια περιοχή της ανατολικής Τουρκίας, το Βαν, ιστορικό κέντρο του αρμενικού πολιτισμού, αλλά και διάσημο για την περίφημη ομώνυμη ράτσα της κατάλευκης γάτας - μ’ αυτήν ξεκινάει, άλλωστε, και η ταινία, μια και είναι ένα σύμβολο που μοιράζονται οι πάντες (Τούρκοι, Κούρδοι και Αρμένιοι), ενώ είναι τόσο σπάνια και περιζήτητη που περνάει ζωή και κότα σε χέρια γιατρών και εκτροφέων.
Αντίθετα με τη γατούλα που ενώνει, το αρμενικό αίμα που χύθηκε στο Βαν είναι μια πληγή που δεν έχει ακόμα κλείσει.
Αυτήν ψάχνει και αναδεικνύει η Αϊσέ, μιλώντας με κόσμο, βάζοντάς του με χιούμορ και τσαγανό δύσκολες ερωτήσεις, κινηματογραφώντας κατεστραμμένες εκκλησίες, ανακαλύπτοντας τολμηρούς νέους άνδρες που δηλώνουν περήφανοι την αρμενική ταυτότητά τους, θυμίζοντας σιγά σιγά μέσα από πλούσιο υλικό μια εποχή που οι άνθρωποι μπορούσαν να ζουν μονοιασμένοι, άσχετα από ρίζες και θρησκείες.
Η Αϊσέ Πολάτ ζει και δουλεύει στο Βερολίνο, όπου ακολούθησε από παιδί τον μετανάστη πατέρα της.
Γιατί άραγε μια Κούρδισσα σκηνοθέτις να διαλέξει για το πρώτο της ντοκιμαντέρ (έχει γυρίσει και τέσσερις φιξιόν) τη γενοκτονία των Αρμενίων, ένα τόσο επικίνδυνο θέμα, που μέχρι και τον μέγα Παμούκ έστειλε κάποτε στην τουρκική Δικαιοσύνη;
Ευτυχώς, η Αϊσέ ήταν στο Καστελόριζο, στην πρώτη της επίσκεψη στην Ελλάδα - πήρε το καραβάκι από το απέναντι τουρκικό Κας, μόνο μισή ώρα ταξίδι είναι. Ετσι μου έλυσε όλες τις απορίες.
«Η Μαλάτεια, η πατρίδα μου, είχε πολλούς Αρμένιους - εδώ γεννήθηκε και ο διάσημος δημοσιογράφος Χραντ Ντινκ, που δολοφονήθηκε πριν από δέκα χρόνια», απαντάει. «Από μικρό παιδί άκουγα ιστορίες για τη γενοκτονία τους, ήταν ένα μυστήριο που ερχόταν ξαφνικά στην επιφάνεια. Δεν αποκλείω να είχαμε και Αρμένιους συγγενείς από την πλευρά του παππού μου. Οταν ο πατέρας μου, δεκαετία του ’70, έφυγε εργάτης στη Γερμανία, είπε σε έναν Αρμένιο συνάδελφό του για μια κατεστραμμένη εκκλησία στη γειτονιά μας. Αυτός έγραψε γράμμα στη μητέρα του κι αυτή κατέφτασε ξαφνικά στην πόλη μας από το Σίβας της Αρμενίας, μόνο και μόνο για να τη δει, κι ας μην ήταν από τα μέρη μας. Εμεινε μια εβδομάδα σπίτι μας. Ημουν μόνο πέντε χρόνων, αλλά θυμάμαι μια γυναίκα πολύ πληγωμένη, σχεδόν τρελή, που είχε επιζήσει της γενοκτονίας. Επαναλάμβανε συνεχώς, σχεδόν σαν σε παραλήρημα, πως οι Τούρκοι σκότωσαν τους γονείς και τα αδέλφια της. Δεν ήθελε να χαθεί η ιστορία της».
Μεγαλώνοντας η Αϊσέ ξέχασε, φυσικά, την περίεργη Αρμένισσα. Οταν, όμως, άρχισε να προετοιμάζει το ντοκιμαντέρ «Οι άλλοι» και έβρισκε στο Βαν πόρτες και στόματα κλειστά, τηλεφώνησε απελπισμένη στον αδελφό της και τον ρώτησε: «Γιατί ήρθα εδώ και παλεύω; Τι κάνω; Τι κυνηγάω;».
Κι αυτός της θύμισε την Αρμένισσα των παιδικών τους χρόνων. «Από κει έρχεται η ταινία σου», της απάντησε, «σαράντα χρόνια αργότερα λες την ιστορία της, εκπληρώνεις μια υποχρέωση».
Οσο δύσκολο κι αν ήταν εξωτερικά το ντοκιμαντέρ, τόσο φυσικά και απλά βγήκε μέσα από μια γυναίκα που συνδυάζει δύο κουλτούρες με ιδιαίτερη παράδοση στην ανεκτικότητα και την αποδοχή των άλλων: είναι Κούρδισσα και αλεβίτισσα.
«Οι Κούρδοι, ειδικά το κόμμα HDP (σ.σ. Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών, με συνηγέτη τον φυλακισμένο σήμερα Σελαχαντίν Ντεμιρτάς), έχουν διαφορετική πολιτική από την κυρίαρχη των Τούρκων. Προσπαθούν να κοιτάζουν το παρελθόν με ανοιχτή ματιά. Να μην κρύβουν την αλήθεια. Λένε "είμαστε κι εμείς καταπιεσμένοι, καταλαβαίνουμε τι σημαίνει γενοκτονία. Αρα πρέπει να έχουμε κατανόηση για όλους". Εκεί στηρίζω την ελπίδα μου», μας εξηγεί η Αϊσέ. «Βέβαια, όταν γύρισα το ντοκιμαντέρ στο Βαν, ήταν πιο εύκολα τα πράγματα, υπήρχε ειρήνη με τους Κούρδους, ενώ και οι Τούρκοι είχαν αρχίσει να αναστηλώνουν κάποιες αρμενικές εκκλησίες, δίνοντας πολλά λεφτά. Μετά όμως τις εκλογές του 2015, που το κόμμα του Ερντογάν πήρε την απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή, όλα κατέρρευσαν. Σήμερα δεν θα μπορούσα να γυρνάω στην περιοχή με μια κάμερα, γίνεται πόλεμος».
Οσο για τους αλεβίτες, αυτοί είναι μια σχετικά άγνωστη υπόθεση. Πρόκειται, όπως με απλά λόγια περιγράφει η Αϊσέ, για μια φιλοσοφία περισσότερο παρά για θρησκεία που, για την ίδια και την οικογένειά της, δεν είναι καν μέρος του ισλάμ. Υπάρχουν πάντως και αλεβίτες που θεωρούν εαυτούς μουσουλμάνους, αυτούς στηρίζει ο Ερντογάν.
«Εμάς μας κυνηγάνε, έχουμε ζήσει πογκρόμ, είναι ο λόγος που πήγαμε με τη μητέρα μου και τις αδελφές μου στη Γερμανία, για να γλιτώσουμε την καταπίεση. Οι αλεβίτες πιστεύουμε στο κοσμικό κράτος, δεν έχουμε τζαμιά, προσευχόμαστε στον Αλή, τον προφήτη μας, σε σπίτια, όλοι μαζί, άνδρες και γυναίκες. Αλεβίτες και Κούρδοι πιστεύουν στη χειραφέτηση και την ισοτιμία των γυναικών. Οταν πρωτοπήγα σε μέρος όπου κυριαρχούσαν οι σουνίτες, τα ’χασα. Οι γυναίκες ήταν τόσο κρυμμένες που το τσάι το έφερναν οι άνδρες! Ολα αυτά πρέπει να αλλάξουν».
Ετοιμάζει, άλλωστε, ένα ντοκιμαντέρ για τους αλεβίτες, αλλά και ακόμα μία φιξιόν ταινία.
«Προτιμώ να λέω ότι είμαι Ευρωπαία σκηνοθέτις», επιμένει, «όσο κι αν πάντα χρησιμοποιώ Τούρκους, Κούρδους και Γερμανούς ηθοποιούς και όλες μου οι ταινίες έχουν τελικά το ίδιο θέμα: την απώλεια, αυτή την τρύπα στην ύπαρξη του κάθε μετανάστη. Οταν φεύγεις από την πατρίδα σου παιδί, όπως εγώ, συνηθίζεις γρήγορα. Μεγαλώνεις, όμως, με τη μελαγχολία και τη νοσταλγία που νιώθουν οι γονείς σου, θες-δεν θες την κουβαλάς μέσα σου».
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Οι απόψεις των διαχειριστών μπορεί να μην συμπίπτουν με τα άρθρα.
Ο καθένας έχει δικαίωμα να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του.
Αυτό δεν σημαίνει ότι υιοθετούμε τις απόψεις αυτές.
Κακόβουλα σχόλια αφαιρούνται όπου εντοπίζονται.
Η ευθύνη των σχολίων βαρύνει νομικά τους σχολιαστές.
Η ταυτότητα των σχολιαστών είναι γνωστή μόνο στην Google.
Όποιος θίγεται μπορεί να επικοινωνεί στο email μας.
Ενδιαφέροντα σχόλια σε όλα τα μέσα μας μπορεί να γίνουν αναρτήσεις.
Περισσότερα στους όρους χρήσης.