Ρόδος: και την τουριστική σεζόν, υπάρχει το... φιλότιμο

Λίγες μέρες πριν από τον Δεκαπενταύγουστο, κάτοικοι και επισκέπτες του οικισμού Στεγνά στον Αρχάγγελο Ρόδου αντίκρισαν μια ογκώδη επιγραφή κατά μήκος φράκτη σε κομβικό πέρασμα.

Από τον αρκετά στενό δρόμο διπλής κυκλοφορίας που οδηγεί προς τη θάλασσα, στον οικισμό Στεγνά στον Αρχάγγελο Ρόδου, διέρχονται καθημερινά περίπου 3.000-5.000 τροχοφόρα. Είναι στο κομβικό αυτό πέρασμα που εδώ και λίγες ημέρες βρίσκεται ανηρτημένη κατά μήκος φράκτη μια μεγάλη επιγραφή, κάνοντας τους ντόπιους και τους επισκέπτες να απορούν. Είναι λακωνική. Γράφει απλώς τη λέξη #PHILOTIMO #ΦΙΛΟΤΙΜΟ και τη φράση «Mία λέξη, χίλιες εικόνες / One word, a thousand images». Τι σημαίνει αυτή η λέξη; Ποιο το νόημα της διάπλατης ανάρτησης;

Πρόκειται για μια πρωτότυπη εικαστική παρέμβαση του Φιλότιμου Ιδρύματος που υλοποιήθηκε με τη συνεργασία της Hedera Printhouse. Στόχος να λειτουργήσει ως ηθική υπόμνηση για οικοδεσπότες και φιλοξενούμενους για το υπόλοιπο της τουριστικής σεζόν στην περιοχή. «Βάσει επιστημονικών μελετών, υπενθυμίσεις του είδους έχουν δείξει να επιδρούν θετικά σε αντιλήψεις και συμπεριφορές στο πλαίσιο συναλλαγών και συμβίωσης με το να μεταβάλουν τον ρουν της καθομιλουμένης πραγματικότητας», εξηγεί στην «Κ» ο ψυχολόγος Μάνος Χατζημαλωνάς, ιδρυτής του Φιλότιμου Ιδρύματος, του φορέα που έχει στόχο τον επαναπροσδιορισμό της έννοιας «φιλότιμο» για τον 21ο αιώνα. «Ακόμα και αν υποθέσει κανείς ότι τα σχόλια θα διακριθούν για την κυνικότητά τους, η πρωτοβουλία θα έχει επιτύχει τον σκοπό της, αφού μάλλον θα έχει μπολιάσει με λέξεις και εικόνες κάποιες συναναστροφές. Αν μάλιστα οι παραπομπές στην ιστοσελίδα του Φιλότιμου Ιδρύματος (σ.σ. Philotimo.org) κινήσουν το ενδιαφέρον σε κάποιους να μάθουν περισσότερα για τη λέξη φιλότιμο και πώς θα μπορούσαν κι εκείνοι να συνδράμουν στη σύγχρονη αποτύπωσή της μέσα από καθημερινές ιστορίες, τα οφέλη της παρέμβασης αυξάνονται πολλαπλώς. Φυσικά, οφείλει να ειπωθεί εδώ ότι, οι υπενθυμίσεις του είδους δεν αρκούν αν δεν συνοδεύονται μεθοδικά από ανάδειξη προτύπων και την αξίωση μιας διά βίου παιδείας στην τέχνη της αυτογνωσίας από τη νηπιακή κιόλας ηλικία».

Η υπενθύμιση δεν σημαίνει ότι το φιλότιμο έχει... χαθεί. «Ισα ίσα που θα είκαζα, με μία επιφύλαξη γιατί δεν έχω πρωτογενή αποδεικτικά στοιχεία, ότι μεταπολεμικά και ιδιαίτερα εντός της τελευταίας δεκαετίας το φιλότιμο ως κοινό συναίσθημα κάνει επάνοδο και μάλιστα θεαματική. Δεν έχουμε μάθει να το διακρίνουμε γι’ αυτό που είναι, όμως, και η φύση του να εμπερικλείει σύνθετα και ετερόκλητα χαρακτηριστικά μας κάνει να το παραβλέπουμε. Η υπενθύμιση της λέξης φιλότιμο χρειάζεται ως “ονομάτων επίσκεψη” και άρα αρχή μαθήσεως», λέει ο κ. Χατζημαλωνάς. Και προσθέτει: «Οι περιφερόμενες εικόνες της Μεγαλόχαρης αυτές τις ημέρες μάλλον ενεργούν παρηγορητικά στο ταραγμένο θυμικό των Ελλήνων. Βέλτιστο πάντα κάθε παρακλητική προσευχή να συνοδεύεται και από μια βαθύτερη απεικόνιση των νοημάτων εκείνων που συνιστούν και συντηρούν την επίγεια κοινωνία. Η έννοια φιλότιμο/philotimo παρέχει αυτού του είδους τις αμέτρητες και μεστές από ενσυναίσθηση και στοχασμό εικόνες, και αξίζει να τη διατηρούμε ορατή περιφέροντάς την συχνότερα στις συναλλαγές μας».

Από τις αρχές του 2017 η ομάδα του Φιλότιμου Ιδρύματος έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στην ακαδημαϊκή μελέτη της έννοιας φιλότιμο. Μια πρώτη ανάγνωση των αποτελεσμάτων της έρευνας που τρέχει από το 2014 δημοσιεύθηκε στο εγχειρίδιο κριτικής θετικής ψυχολογίας Routledge International journal of Critical Positive Psychology (2018) με τίτλο «Φιλότιμο: Αμαρτίες και Αρετές ενός Ηθικού Αρχέτυπου», ενώ έγινε πρόταση στον κ. Χατζημαλωνά να διδάξει σε φοιτητές του Boston College το υποχρεωτικό μάθημα Ηθικής, με γνώμονα το ψυχοκοινωνικό μοντέλο ανάπτυξης χαρακτήρα που διαμορφώνει το Φιλότιμο Ιδρυμα.

kathimerini