Το ακόλουθο άρθρο, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Catholic Herald και το υπογράφει ο π. Μαρκ Ντρου κάτοχος διδακτορικού διπλώματος στην Οικουμενική Θεολογία από το Καθολικό Ινστιτούτο. Είναι ο ενοριακός ιερέας του Hedon και Withernsea στη μητρόπολη του Middlesbrough.
Για αιώνες, οι αρχιεπίσκοποι της Κωνσταντινούπολης μπορούσαν αξιόπιστα να ισχυριστούν ότι είναι ο «Οικουμενικός Πατριάρχης».
Το βλέμμα τους ήταν στραμμένο στη «Νέα Ρώμη», το κέντρο του οικουμενισμού, ο «κατοικημένος κόσμος». Σήμερα, ο διάδοχός τους, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Οι φρουροί γύρω από την κατοικία του στο Φανάρι αποκαλύπτουν την απειλητική στάση απέναντί του από μία ολοένα και πιο εξισλαμισμένη Τουρκία. Αλλά τώρα φαίνεται ότι απέκτησε και νέους, ισχυρούς εχθρούς, αυτή τη φορά μέσα στην ίδια την Ορθόδοξη Εκκλησία, επιδιώκοντας να αναγνωρίσει μονομερώς μια ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία ανεξάρτητη από τη Μόσχα.
Η Εκκλησία της Ρωσίας, που θεωρείται ότι είναι πιο πιστή από όλες τις άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες, επιθυμεί να αποκτήσει την ηγετική θέση της Κωνσταντινούπολης. Σχεδίασε την «Τρίτη Ρώμη» από τους τσαρικούς χρόνους και τώρα, η Μόσχα πιστεύει ότι η γεωπολιτική πραγματικότητα πρέπει να της δώσει μεγαλύτερη βαρύτητα από την αύρα του Βαρθολομαίου με το βυζαντινό παρελθόν.
Η Μόσχα προσπάθησε για καιρό να εκθέσει την αδυναμία του Βαρθολομαίου, όπως όταν επιχείρηση να ‘χαλάσει’ την Πανορθόδοξη Σύνοδο του 2016. Οι Ρώσοι και άλλες Εκκλησίες υπό την επιρροή τους έμειναν μακριά, μειώνοντας σημαντικά την επίδραση μίας μακροχρόνιας προσπάθειας, στην οποία η Κωνσταντινούπολη είχε επενδύσει και ήλπιζε να ενισχύσει το κύρος της.
Αλλά ίσως ο Βαρθολομαίος έχει τώρα την ευκαιρία να επιστρέψει. Δεδομένου ότι η Ουκρανία απέκτησε την ανεξαρτησία το 1991, δύο ξεχωριστές ομάδες διαχωρίστηκαν από το Πατριαρχείο της Μόσχας, επιδιώκοντας να δημιουργήσουν μια ουκρανική εκκλησία.
Μία από αυτές τις ομάδες έχει ιδρύσει ένα πατριαρχείο που εδρεύει στο Κίεβο, ενώ η άλλη ομάδα, παλαιότερη αλλά πολύ μικρότερη, κάνει το λιγότερο ριζοσπαστικό ισχυρισμό ότι είναι η αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας.
Μέχρι στιγμής, ούτε έχει λάβει αναγνώριση από οποιαδήποτε άλλη κανονικά αναγνωρισμένη Ορθόδοξη Εκκλησία. Ωστόσο, η σύγκρουση με τη Ρωσία μετά το 2014 απέδειξε ότι έχει βελτιώσει τη θέση αυτών των ομάδων με πατριώτες Ουκρανούς.
Ο Βαρθολομαίος ανακοίνωσε την πρόθεσή του να αναγνωρίσει μια αυτοκέφαλη ουκρανική εκκλησία, ενώνοντας αυτές τις ομάδες – και οποιονδήποτε άλλον που θα τους ενταχθεί – σε μια ενιαία δικαιοδοσία που βλέπει την Κωνσταντινούπολη και όχι τη Μόσχα ως μητέρα Εκκλησία.
Η τολμηρή κίνηση του Βαρθολομαίου προκάλεσε κατακραυγή από τη Μόσχα και άλλες ορθόδοξες εκκλησίες και θεολόγους. Κάποιοι το βλέπουν ως αδικαιολόγητη παρέμβαση στη δικαιοδοσία της Μόσχας, ανεβάζοντας τη φλόγα του ουκρανικού εθνικισμού και υπονομεύοντας την ορθόδοξη ενότητα. Άλλοι κατηγορούν την Κωνσταντινούπολη ότι επιδιώκει έναν πρωτοφανή οιονεί παπικό ρόλο στην Ορθοδοξία.
Για να κατανοήσουμε αυτές τις αντιδράσεις, πρέπει να επανεξετάσουμε τις βασικές έννοιες της ορθόδοξης εκκλησιολογίας. Οι ορθόδοξοι θεολόγοι δεν αναγνωρίζουν κανέναν στην κεφαλή της Εκκλησίας εκτός από τον Χριστό.
Κάθε επίσκοπος είναι για την επισκοπή του διάδοχος του Πέτρου και η ανώτατη εξουσία ανήκει στα Οικουμενικά Συμβούλια. Στην αρχαιότητα πέντε αναγνωρίστηκαν ως πατριάρχες: τα κέντρα με εξουσία για την επίλυση των διαφορών, αλλά χωρίς άμεση εξουσία στους συνομηλίκους τους. Μετά το σχίσμα μεταξύ ανατολής και δύσης, η Κωνσταντινούπολη, η «Νέα Ρώμη», ανέλαβε το μανδύα της Ρώμης ως πρώτος μεταξύ ίσων, έχοντας υπεροχή τιμής αλλά όχι δικαιοδοσίας.
Μετά τις κατακτήσεις των Μουσουλμάνων μειώθηκε η σημασία των άλλων αρχαίων πατριαρχείων – της Αλεξάνδρειας, της Αντιόχειας και της Ιερουσαλήμ – εμφανίστηκαν νέες εκκλησίες στις σλαβικές χώρες, υπό την αιγίδα της Κωνσταντινούπολης. Καθώς αυτές απέκτησαν σημασία και όταν η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είχε εξαφανιστεί, αυτοί τελικά κέρδισαν αυτοκέφαλα (ένας κυριολεκτικά ελληνικός όρος).
Οι αυτοκέφαλες εκκλησίες εμφανίστηκαν στα νέα ανεξάρτητα έθνη, αλλά μια σύντομη ματιά στις διαδικασίες με τις οποίες έγιναν αυτοδιοικούμενες δείχνει ότι δεν υπήρχε σαφής και ομοιόμορφη διαδικασία με την οποία αυτό συνέβη.
Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η αυτοκεφαλία στην Ουκρανία θα πρέπει να χορηγείται από όλες τις υπάρχουσες αυτοκέφαλες εκκλησίες συλλογικά. Αλλά στην πρώιμη Εκκλησία υπάρχουν μόνο δύο παραδείγματα μιας τέτοιας διαδικασίας: η Κύπρος είχε λάβει αυτοκεφαλία στο Συμβούλιο της Εφέσου το 431, ενώ η Ιερουσαλήμ κηρύχθηκε πατριαρχείο σε ένα συμβούλιο το 692.
Ειρωνικά, η ελπίδα ότι οι κανόνες για τη χορήγηση αυτοκεφαλίας θα έπρεπε να είχαν συμφωνηθεί στην Πανορθόδοξη Σύνοδο το 2016 και θα εμπόδιζε τον Βαρθολομαίο να ενεργεί ανεξάρτητα, ‘τορπιλίστηκε’ από τη ρωσική απόφαση να μείνει μακριά.
Η Μόσχα υποστηρίζει ότι, ως «Μητέρα Εκκλησία», έχει μόνο το δικαίωμα να χορηγεί αυτοκεφαλία. Αλλά αυτό συνέβη μόνο μία φορά στην αρχαιότητα, όταν η Αντιόχεια έκανε την Εκκλησία της Γεωργίας ανεξάρτητη το 466. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η αυτοκεφαλία αυτο-χαρακτηρίστηκε από τις εκκλησίες των αναδυόμενων εθνικών κρατών.
Η ίδια η Ρωσική Εκκλησία ήταν η πρώτη, ελευθερώνοντας τον εαυτό της από την Κωνσταντινούπολη το 1448. Η Ελλάδα, η Ρουμανία και η Αλβανία ακολούθησαν το παράδειγμα τον 19ο αιώνα και η Μητέρα Εκκλησία αναγνώρισε τα γεγονότα μόλις δεκαετίες αργότερα.
Η ίδια η Μόσχα έχει ενεργήσει μονομερώς αρκετά πρόσφατα. Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αμερικής (OCA), μία από τις πολλές επικαλυπτόμενες δικαιοδοσίες στις ΗΠΑ, κηρύχθηκε αυτοκέφαλη από τη Μόσχα το 1970, αλλά δεν αναγνωρίζεται ακόμα από την Κωνσταντινούπολη και άλλους.
Πολλές από τις κατηγορίες που διατυπώθηκαν στο Βαρθολομαίο μοιάζουν με ιδιαίτερη παραδοχή υπό το πρίσμα της ιστορίας.
Μία κατηγορία που του προσάπτουν είναι ότι ο Βαρθολομαίος στοχεύει σε έναν οιονεί παπικό ρόλο. Οι πρόσφατοι ισχυρισμοί ότι είναι αρχικά χωρίς ίσοι (primus sine paribus) και όχι πρώτοι μεταξύ των ίσων (primus inter pares) είναι απίθανο να βρουν την άμεση αποδοχή με πολλούς ορθόδοξους. Και όπως είπε κάποιος: «Αν θέλαμε έναν πάπα, θα πήγαινα στον αληθινό».
Τι θα συμβεί λοιπόν; Ο Ρώσος Πατριάρχης Κύριλλος απειλεί με σχίσμα αν ο Βαρθολομαίος προχωρήσει. Αυτή η απειλή δείχνει λιγότερο τρομακτική για την Ορθοδοξία απ’ ό, τι για τους Καθολικούς. Προσωρινές ρήξεις υπήρξαν πριν από τις αυτοκέφαλες εκκλησίες και τελικά θεραπεύτηκαν, αλλά ένα σχίσμα μεταξύ Μόσχας – Κωνσταντινούπολης θα ήταν πρωτοφανές και βαρύ.
Ο Βαρθολομαίος θα προχωρήσει και θα δώσει αυτοκεφαλία στο Κίεβο; Όλες οι ενδείξεις λένε ότι ο Βαρθολομαίος κρίνει τις αναπόφευκτες επιπλοκές λιγότερο επιβλαβείς από το να επιτρέψει στους Ρώσους να συνεχίσουν να υπονομεύουν τη θέση του και να επιδιώκουν τα όνειρά τους για ηγεμονία.
Η Κωνσταντινούπολη προφανώς σκοπεύει να σχηματίσει από την αρχή μια νέα ουκρανική αυτοκέφαλη εκκλησία. Στη συνέχεια αναμένεται ότι οι δύο ανεξάρτητες ομάδες θα επιδιώξουν να ενσωματώσουν τη νέα οντότητα, θέτοντας τέρμα στη συγκεχυμένη διάδοση ανεξάρτητων ουκρανικών εκκλησιών.
Οι Καθολικοί μπορούν να είναι ευγνώμονες που ανήκουν σε μια Εκκλησία με ένα ορατό κέντρο της ενότητας και σαφείς – αν και μερικές φορές δυσλειτουργικές – δομές λήψης αποφάσεων. Ο παπισμός υπήρξε σε όλη την ιστορία ένα προνοητικό μέσο αποφυγής υπερβολικών πολιτικών και εθνικιστικών επιρροών στις τοπικές εκκλησίες (αν και σήμερα η Κίνα δείχνει ότι αυτό είναι συχνά δύσκολο να επιτευχθεί).
Στην Ουκρανία, όπως και αλλού, υπάρχουν κίνδυνοι υπερβολικού εθνικισμού με θρησκευτικό πρόσχημα (η «αίρεση του φυλετισμού», όπως την ονομάζουν οι Ορθόδοξοι). Αλλά η ίδια η Μόσχα δεν φαίνεται εντελώς αθώα να χρησιμοποιήσει την Εκκλησία για πολιτικούς σκοπούς.
Πρέπει να ελπίζουμε και να προσευχηθούμε ότι η ενοποιημένη εθνική εκκλησία που μπορεί να βρίσκεται στην αφετηρία θα δει την πρωταρχική της αποστολή ως προώθηση του αυθεντικού Ευαγγελίου μέσω της συμφιλίωσης και της ειρήνης.
Πρέπει να προσευχηθούμε επίσης για να διατηρηθεί η ορθόδοξη ενότητα. Η Κωνσταντινούπολη και οι σύμμαχοί της είναι γενικά πιο ανοιχτοί στον οικουμενισμό από τη Μόσχα, αλλά οι ελπίδες για ενότητα δεν έχουν τίποτε να κερδίσουν από τις ορθόδοξες διαιρέσεις.
Ένας πολωμένος κόσμος χρειάζεται τους Χριστιανούς να ενωθούν γύρω από τον Χριστό, όχι την εθνική ή σεχταριστική ταυτότητα.
https://theviewer.gr
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Οι απόψεις των διαχειριστών μπορεί να μην συμπίπτουν με τα άρθρα.
Ο καθένας έχει δικαίωμα να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του.
Αυτό δεν σημαίνει ότι υιοθετούμε τις απόψεις αυτές.
Κακόβουλα σχόλια αφαιρούνται όπου εντοπίζονται.
Η ευθύνη των σχολίων βαρύνει νομικά τους σχολιαστές.
Η ταυτότητα των σχολιαστών είναι γνωστή μόνο στην Google.
Όποιος θίγεται μπορεί να επικοινωνεί στο email μας.
Ενδιαφέροντα σχόλια σε όλα τα μέσα μας μπορεί να γίνουν αναρτήσεις.
Περισσότερα στους όρους χρήσης.