5 πράγματα που δεν θα ξεχάσουμε ποτέ από την υπόθεση Τοπαλούδη

Ο βιασμός και η δολοφονία της Ελένης Τοπαλούδη ταρακούνησαν την ελληνική κοινωνία, που ήταν βολεμένη στην άγνοια του πώς η έμφυλη βία μπορεί να χτυπήσει την πόρτα των παιδιών της

28 Νοεμβρίου 2018 το άψυχο σώμα μιας νεαρής κοπέλας βρίσκεται από δύτης στην περιοχή Φώκια στους Πεύκους της Ρόδου. Ένα σώμα που κατακρεουργήθηκε, το όνομα, η κατάσταση και όλη η βιαιότητα που έζησε τις τελευταίες της στιγμές αρχίζουν να ολοκληρώνουν το παζλ μιας από τις πιο βάναυσες υποθέσεις που αντιμετώπισε αυτή η χώρα. Την έλεγαν Ελένη, Ελένη Τοπαλούδη. Ήταν φοιτήτρια και είχε βιαστεί ομαδικά και δολοφονηθεί με αγριότητα από δυο νεαρούς άντρες που δεν ήξεραν όρους όπως “συναίνεση” και “γυναικοκτονία”. Όρους που σύστησε με τη δολοφονία της η Ελένη σε μια ολόκληρη χώρα που ως εκείνη τη στιγμή δεχόταν άφιλτρα και χωρίς δεύτερες σκέψεις φράσεις όπως “τα ήθελε” ή “και τι έκανε με δυο άντρες σε ξένο σπίτι”;

Η Ελένη ήταν 21 ετών, σπούδαζε στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών στη Ρόδο και το μόνο που έκανε ήταν να ανταποκριθεί θετικά στο φλερτ ενός νεαρού Ροδίτη. Τον ακολούθησε, συνοδευόμενη και από έναν φίλο του, στο σπίτι του. Το πλάνο τους ήταν να συνευρεθούν και οι τρεις ερωτικά, όταν η Ελένη προέβαλα αντιστάσεις. Τότε οι δράστες, απαντώντας επιθετικά στις αντιστάσεις της Ελένης, τη βίασαν, ενώ χτυπώντας τη σε όλο της το σώμα αλλά και στο κρανίο με ένα ηλεκτρικό σίδερο, την άφησαν αναίσθητη. Σε ακριβώς αυτή την κατάσταση, την έριξαν στη θάλασσα, ζωντανή ακόμα, οδηγώντας τη σε βέβαιο πνιγμό. Το σώμα της εντοπίστηκε από το Λιμενικό στις 28 Νοεμβρίου 2018 και κάπως έτσι ξεκίνησε η εξιχνίαση του εγκλήματος.

Στα μάτια πολλών, η Ελένη Τοπαλούδη έγινε εκείνο το αθώο κορίτσι από την επαρχεία, που έπεσε στους λάθος τύπους. Που δεν ήξερε πώς να προφυλαχθεί, πώς να είναι λίγο πιο καχύποπτη. Για άλλους ήταν μια νέα γυναίκα με κάθε δικαίωμα στον σεξουαλικό πειραματισμό, απλώς με άντρες που δεν ήξεραν και δεν τους ενδιέφερε να έχουν τη συναίνεσή τους. Τύπους της διπλανής πόρτας που δεν μπορούσαν να αντιληφθούν πως όχι σημαίνει όχι. Δεν έλειψαν εκείνοι που με ψυχοπαθολογικό θράσος αναρωτήθηκαν τι έκανε σε ένα ξένο σπίτι με δυο άντρες; Δεν ήξερε τι ήθελαν; Τι δουλειά έχει μια κοπέλα σε τέτοιες καταστάσεις; “Τα ήθελε”. Όπως και να έχει, με τρόπο εξίσου βίαιο, ο βιασμός και η δολοφονία της Ελένης Τοπαλούδη ξύπνησαν απότομα μια κοινωνία βολεμένη στη safe πλευρά των γυναικείων δικαιωμάτων, με όρους όπως “γυναικοκτονία”, “συναίνεση”, με την ωμή παραδοχή πως το όχι σημαίνει όχι σε όποια φάση μιας κατάστασης και αν ειπωθεί. Πως το victim blaming είναι μια δεύτερη δολοφονία.

Η υπόθεση Τοπαλούδη ταρακούνησε απότομα τη χώρα, όταν ακόμα δεν ήξερε πώς να μιλήσει για τις γυναίκες, για τις γυναίκες που βιάζονται, που δολοφονούνται, που μπορούν να πουν όχι μετά από μια σειρά από ναι, που δεν τις σκότωσαν γιατί τις αγαπούσαν, αλλά τις σκότωσαν επειδή είναι γυναίκες.


Ο όρος “γυναικοκτονία” μπήκε επίσημα στις ζωές μας

Η έννοια της γυναικοκτονίας δεν είναι κάτι νέο. Δεν ήταν κάτι νέο ούτε το 2018. Κι όμως, έκτοτε χρησιμοποιείται για να περιγράψει δολοφονίες που συμβαίνουν στη βάση του φύλου. Να περιγράψει δολοφονίες γυναικών ακριβώς επειδή είναι γυναίκες.

Ο όρος γυναικοκτονία χρησιμοποιείται για να περιγράψει την ανθρωποκτονία από πρόθεση, με θύματα γυναίκες, ακριβώς επειδή είναι γυναίκες. Ακριβώς λόγω του φύλους τους, δηλαδή. Η Ελένη Τοπαλούδη δολοφονήθηκε λόγω του φύλου της και αποτέλεσε την πρώτη φορά που τόσο φεμινιστικές συλλογικότητες, φεμινίστριες, όσο και μέσα μαζικής ενημέρωσης, είπαν αυτή την ανθρωποκτονία με το όνομά της: γυναικοκτονία. Η Ελένη δολοφονήθηκε γιατί είπε όχι, γιατί έφερε αντίρρηση στην πατριαρχική αντίληψη του γυναικείου “ναι/\ που μένει αναλοίωτο από την αρχή ως το τέλος.
Όπως και η συναίνεση, σαν όρος και σαν concept

Με την υπόθεση Τοπαλούδη το ζήτημα της συναίνεσης μπήκε πια στα σοβαρά στις καθημερινές συζητήσεις. Κάπως αμήχανα στην αρχή για όποιον επιμένει να έχει κλειστά τα αυτιά του στις λεπτές αποχρώσεις του όρου. Στη δίκη για τη δολοφονία της Ελένης σε δεύτερο βαθμό, η λέξη συναίνεση χρησιμοποιήθηκε στην κατάθεση του ιατροδικαστή που διενήργησε τη νεκροψία-νεκροτομή, με έναν εξαιρετικά δυνατό τρόπο. Σε ερώτηση για το αν οι κακώσεις που βρέθηκαν στο κρανίο της Ελένης έγιναν για εξαναγκασμό στο σεξ και αν μαρτυρούν πως έγινε μάχη, ο Παναγιώτης Κοτρέτσος απάντησε: “Η συγκεκριμένη περίπτωση δείχνει μια ακραία απάνθρωπη συμπεριφορά, δεν υπήρχε ίχνος ανθρωπισμού. Να πάρεις ένα σώμα και να το πετάξεις; Δεν υπήρχε συναίνεση, οποιαδήποτε ερωτική πράξη που έχει ως αποτέλεσμα το θάνατο δεν μπορεί να έχει συναίνεση.”


 

“Αλβανός Vs Έλληνας”: το ρατσιστικό παράλογο μιας τραγωδίας

Κι όμως, παρά την απάνθρωπη δολοφονία, η κοινή γνώμη, σε κάποιες περιπτώσεις διχάστηκε για το ποιος από τους δυο δράστες είχε την πραγματική ευθύνη. Όχι με βάση το αν κάποιος από τους δυο έκανε πίσω και προσπάθησε να δώσει τις πρώτες βοήθειες στην Ελένη. Όχι. Απλώς στη βάση της εθνικότητας. Για κάποιο λόγο που ευχόμαστε να μην καταλάβουμε ποτέ, μερικοί πιάστηκαν από το γεγονός πως μαζί με τον Ροδίτη Μανώλη Κούκουρα, στον βίαιο θάνατο της Τοπαλούδη “βοήθησε” και ο Αλέξανδρος Λουτσάι. Ναι. Αλβανός. Άρα; Άρα αφού δεν είναι Έλληνας, αφού είναι μετανάστης, η συμβολή του στην υπόθεση πρέπει να κανιβαλιστεί με τρόπο που να αθωώνει σε σημεία τον Κούκουρα. Ναι, μιλάμε για τέτοια ντροπή.
 

Η συγκλονιστική αγόρευση της Εισαγγελέως

Ζητώντας από το δικαστήριο να κριθούν ένοχοι οι δυο κατηγορούμενοι, η εισαγγελικής λειτουργός Αριστοτέλεια Δόγκα, με μια φορτισμένη, συγκλονιστική αγόρευση, περιέγραψε ένα ραντεβού-παγίδα. “Είχαν σχέδιο να τη βιάσουν. Και νεκρή θα τη βίαζαν”, είπε, επισημαίνοντας: “Η Ελένη δεν ήθελε, αντιστάθηκε, αρνήθηκε, πάλεψε. Η Ελένη ήταν αθώα αλλά με δύναμη ψυχής. Πήγε σε άγρια θηρία. Δεν υπέκυψε σε αυτούς τους εγκληματίες και το πλήρωσε με τη ζωή της. Φώναξε και εκεί άρχισαν το ξύλο. Την πήγαν σηκωτή εκεί που ήταν το στρώμα για να είναι πιο άνετα. Ο ένας κατηγορούμενος της κράταγε τα χέρια και ο άλλος την χτύπαγε. Οι ρόλοι εναλλάσσονταν…”.

Μιλώντας για την Ελένη, ανέφερε: “Η Ελένη ήταν ένα κορίτσι με όνειρα και με πολύ υψηλούς στόχους. Αντιστάθηκε με απίστευτο σθένος στο σπίτι του τρόμου. Αν μπορώ να σας απαλύνω το πόνο θα σας πω ότι είναι ένα κορίτσι-σύμβολο …Η Ελένη αντιστάθηκε με ηρωισμό που ούτε άντρας δεν το κάνει. Φτιάξατε ένα κόσμημα. Αυτή είναι το δώρο της ζωής, αυτοί είναι η κατάρα της ζωής τους”.

Πριν ακόμη αναφερθεί στα τραγικά γεγονότα που έλαβαν χώρα το Νοέμβριο του 2018 στη Ρόδο, η εισαγγελέας αναφέρθηκε στην στάση που τήρησαν οι δυο νεαροί κατηγορούμενοι κατά τη διάρκεια της δίκης. “Οι κατηγορούμενοι εξαρχής με δικονομικά τερτίπια ήθελαν να συσκοτιστεί η υπόθεση» είπε και συνέχισε: «Κανένας νοήμων άνθρωπος δεν μπορεί να πιστέψει ότι αυτοί οι δυο είναι τσακωμένοι και σε ρήξη επειδή τα ρίχνουν ο ένας στον άλλον. Γελάνε στα διαλλείματα της δίκης. Είναι απολύτως συνεννοημένοι γιατί έτσι τους έχουν πει ότι πρέπει να κάνουν. Η φυσιολογική αντίδραση δεν είναι αυτή. Δυο άνθρωποι με τέτοια εγκλήματα, όταν δεν είναι συνεννοημένοι ο ένας τρώει τις σάρκες του άλλου. Υπάρχει κοινή γραμμή. Κοινή γραμμή για διάχυση της ευθύνης. Παίζεται και από τους δικηγόρους αυτό το παιχνίδι …Αποσκοπεί όχι στους δικαστές αλλά στους ενόρκους. «Πείτε τα έτσι και μετά αλλιώς» και έτσι όλο και κάποια αμφιβολία θα γεννηθεί. Αυτοί που πρέπει να τιμωρηθούν θα τιμωρηθούν και δεν είναι μόνο οι κατηγορούμενοι. … Έχω ακούσει από συνηγόρους των κατηγορουμένων να λένε ότι είμαστε συλλειτουργοί της Δικαιοσύνης. Συλλειτουργός στη Δικαιοσύνη είναι αυτός που αποσκοπεί σε αυτό που αποσκοπεί όλη η Δικαιοσύνη. Στην ανεύρεση της αλήθειας”.

Φυσικά της επιτέθηκαν για αυτό. Φυσικά και βρέθηκαν άνθρωποι που χαρακτήρισαν υπερβολικά συναισθηματική την αγόρευσή της. Εκείνη τους είχε απαντήσει:

“Αυτά που άκουσα για την αγόρευσή μου είναι τραγικά. Λυπάμαι πάρα πολύ. Υπάρχει τεράστιο θέμα για τον υπουργό παρά τω πρωθυπουργώ, κ. Άκη Σκέρτσο, κι αυτά που δήλωσε. Το δικό μου το δικαστήριο δεν έγινε ποτέ “λαϊκή απογευματινή”. Θα πρέπει να ήταν πρώτα εκεί ν’ ακούει κι ύστερα να εκφέρει άποψη. Εμένα με νοιάζει να καταλαβαίνει ο κόσμος τι γίνεται. Εγώ είμαι τέτοιου ήθους, που αν πίστευα ότι ο ένας τουλάχιστον από τους κατηγορουμένους στη δίκη Τοπαλούδη έπρεπε να πάρει ένα ελαφρυντικό για μειωμένο καταλογισμό, σε κόντρα όλων, θα το πρότεινα! Δεν δικάζω με τον κόσμο. Έτυχε ο κόσμος να ταυτιστεί μαζί μου. Δεν το προκάλεσα, δεν το επεδίωξα.”
 

Το victim blaming

Η αντανακλαστική αντίδραση μερικών να βρίσκουν στοιχεία θύτη στο ίδιο το θύμα δεν έλειψε από την υπόθεση Τοπαλούδη. Στα σχόλια και τοποθετήσεις, αρκετοί -όχι αποκλειστικά άντρες- βρήκαν ψήγματα ευθύνης στης αποφάσης της Ελένης. Γιατί τους ακολούθησε; Γιατί δεν έφυγε; Γιατί φλέρταρε; Γιατί μια γυναίκα μπορεί να φλερτάρει, να ψηθεί, να νομίζει ότι θέλει και τελικά να μη θέλει, μπορεί να θέλει και μετά να το μετανιώσει, μπορεί να νομίζει ότι θέλει και τελικά να συνειδητοποιεί πως απλώς νόμιζε. Μπορεί μια γυναίκα να πει όχι ανά πάσα στιγμή. Και αυτό να είναι νόμος.


Μικροπράγματα