Το εμπόριο και η συνεισφορά της Ρόδου κατά τα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας

Ανάδειξη της ροδιακής ιστορικής μνήμης

Γράφει ο Κυριάκος Μιχ. Χονδρός

chondros.kyr@gmail.com

Ποια ήταν η οικονομική κατάσταση της Ρόδου, ποια είδη παρήγαγε και ήταν εξαγώγιμα και ποια εισήγαγε, πριν την ιταλική κατοχή και μάλιστα από το 1800 μέχρι και το 1900;

Η αναφορά της Ρόδου και γενικά των νησιών του Νοτίου Αιγαίου (μετέπειτα Δωδεκάνησα), σπάνια γίνεται σε έντυπα του 19oυ και 20ου αι.

Ελάχιστες πληροφορίες και γνώσεις εντοπίζουμε σε σπάνια βιβλία, ημερολόγια και εφημερίδες αυτής της περιόδου, που πολλές φορές επαναλαμβάνονται μεταξύ τους.

Επί τουρκικής σκλαβιάς, η οποία άρχισε από το 1522 και τερματίστηκε το Μάιο του 1912, κυκλοφορούσε στα Δωδεκάνησα τα πρώτα 12,5 χρόνια του 20ού αιώνα ως επίσημο νόμισμα η τούρκικη λίρα, χρυσή ή χάρτινη, σε μεταλλικά και χαρτονομίσματα αντίστοιχα.

Στις επίσημες υπηρεσίες και στο εμπόριο, ως νομισματική μονάδα χρησιμοποιούνταν η χρυσή λίρα και το χρυσό γρόσι.
Εκατό γρόσια ισοδυναμούσαν προς μία χρυσή λίρα, που περιείχε 6,615 γραμμάρια καθαρού χρυσού. Το γρόσι ισοδυναμούσε προς 40 παράδες.

Σύμφωνα με λεξικά και εμπορικούς οδηγούς της εποχής (1800) ο εμπορικός κόσμος σχεδόν σε όλη την Ελλάδα περιλάμβανε τα ακόλουθα επαγγέλματα: μεγαλέμποροι, έμποροι, παραγγελματίες, πράκτορες, μεταπράττες, εργοστασιάρχες, πραγματευτές, τεχνίτες (ανάμεσα στους οποίους εργοχειρούντες, χειρώνακτες, υφανταί), βοσκοί, κυνηγοί, γεωργοί, ναύτες, αγωγιάτες, ζυγιστές, ασφαλιστές, μεσίτες, υπηρέτες, αποθηκάριοι κ.ά.

Οι Ροδίτες, συνεχίζουν να έχουν εμπορικό ναυτικό και να εμπορεύονται με όλα σχεδόν τα λιμάνια της Μεσογείου και με επιτυχία να διεξάγουν εισαγωγές και εξαγωγές.

Η Ελλάδα εκείνη την εποχή, πριν από την Επανάσταση του 1821, παρήγαγε γεωργικά είδη όπως σιτάρι, αραβοσίταρο, κριθάρι, βρόμη, φακή, κεχρί, ρύζι. Επίσης σταφύλια, κρασί, ξυλεία, λινάρι , κάνναβη, καπνό, ζάχαρη, βαμβάκι, χόρτα και ορυκτά.

Σύμφωνα με τον «Κερδώο Ερμή» του 1801 (σ.136), και στην εμπορική σπουδή περιλαμβάνονται «όσοι εργοχειρούν ή βαναυσουργούν σύμμικτα, ήτοι μαλλί με λινάρι, μετάξι με βαμβάκι, σύρμα με μετάξι και πλήθος πολύ άλλων τοιούτων εις τας βαφάς και εις τα λοιπά εργόχειρα, κεντήματα, πλέγματα, υφάσματα, σπιλωτά, νήματα και άλλα τα αποτελέσματα τοιούτων πλήθος τεχνών, και τρέφοντα περισσοτέρους λαούς».

Η Ρόδος, εξήγαγε κατά το 1900 διάφορα προϊόντα στις χώρες Αίγυπτο, Βουλγαρία, Τουρκία, Ιταλία, Ρουμανία, Κύπρο, ανάμεσα στα οποία βαμβάκι, δέρματα, αμύγδαλα, βελανίδια, πατάτες, λάδι, μέλι, κρασιά, σταφύλια, λαχανικά, ζυμαρικά, σύκα, σησάμι και ντομάτες.

Από τις χώρες Αμερική, Αυστρία, Βέλγιο, Τουρκία, Αγγλία, Γαλλία, Ρουμανία, Αίγυπτο, Κίνα, Ινδία, Γερμανία και Ρωσία, εισήγαγε άμυλο, αρώματα, βαμβάκι, βαμβάκι κλωσμένο, βαφές, κλωστές ραφής, υφάσματα, δέρματα, βούτυρο, εδώδιμα, ζύθος, ζάχαρη κ.ά..

Εκείνη τη χρονική περίοδο, η Ελλάδα παρήγαγε σιτάρι (σκληρό, λευκό, κόκκινο), σίκαλη, κριθάρι, μαλλιά, μαλλιά βλάχικα, αιγότριχες, βαμβάκι (τύπου Αμερικής, εντόπιας παραγωγής και βατούνα), νήματα, και κουκούλια (ξηρά παλαιάς εσοδείας, μπουνταλάς, τσίπα γερί, τσίπα τρύπια, χλωρά με μπεσλήκι). (Περ. Ερμής Θεσσαλονίκης, 1873).

Τα νομίσματα ήταν η λίρα (με μπεσλήκι, με βάρια και μεταλλικά) τα εικοσόφραγκα, τα γερά και τρύπια μεντζήτια ή μήντζηκα, τα σουφουρίνια και η λίρα Αγγλίας.

Οι Ροδίτες είχαν εμπορικό στόλο και πλέοντες με ουδέτερη οθωμανική σημαία, κατάφεραν κατά τις προεπαναστατικές δεκαετίες να διεισδύσουν και να κυριαρχήσουν στις μεσογειακές αγορές εκμεταλλευόμενοι τις επαναλαμβανόμενες συρράξεις μεταξύ κυρίως Γάλλων και Άγγλων. Οι ελληνικοί ναυτότοποι έγιναν κυψέλες ναυπηγικής και κέντρα θαλάσσιου εμπορίου με δικούς τους τοπικούς θεσμούς στο θαλάσσιο «επιχειρείν». Εκτελούσαν εξωτερικό θαλάσσιο, ναυπηγούσαν πλοία.

Το σκλαβωμένο Έθνος δεν μπορούσε να αναπτυχθεί περισσότερο, γιατί η Οθωμανική Αυτοκρατορία, δεν είχε τη διοικητική ικανότητα να οργανώσει το απέραντο κράτος της. Και παραχωρούσε ορισμένα διοικητικά προνόμια στους υπόδουλους. Τα προνόμια αυτά καθιέρωναν σύστημα µμιας κάποιας αυτοδιοίκησης, πράγμα που διευκόλυνε τους Τούρκους τοπικούς διοικητές να ασκούν την εξουσία τους στους ραγιάδες και ιδιαίτερα να εισπράττουν τους φόρους.

Οι ροδίτικες κοινότητεςχρησιμοποιούνται ως όργανα φορολογικού δικαίου και κοινωνικού ελέγχου και κέντρα πολιτικής ισορροπίας και συμβιβασμού µμεταξύ κατακτητών και κατακτημένων.

Σε πολλά συγγράμματα, οι συγγραφείς Έλληνες και Ευρωπαίοι, δεν παραλείπουν τη συμβολή της Ρόδου στο Ναυτικό Δίκαιο, με την καθιέρωση της Νομοθεσίας που βοήθησε το εμπόριο, την ασφάλεια ανθρώπων και εμπορευμάτων και που ευτύχησε να εγκριθεί από τους Ρωμαίους και να συμπληρωθεί από τον Ιουστινιανό.