Πώς η Ελλάδα γέμισε με 30.000 εικονικούς διαβητικούς ασθενείς

Φαινόμενο «Ozempic»

Οπως ήταν βέβαιο ότι θα συμβεί, η φρενίτιδα με την «ένεση κατά της παχυσαρκίας», που έπληξε πρώτα το Χόλιγουντ και τις ΗΠΑ, πέρασε τον Ατλαντικό και εξαπλώθηκε στην Ευρώπη και στη χώρα μας. ● Επταπλασιάστηκαν μέσα σε τρία χρόνια στην Ελλάδα οι χορηγήσεις του φαρμάκου που κανονικά καταπολεμά τον διαβήτη, όμως χρησιμοποιείται μαζικά για αδυνάτισμα με άγνωστες συνέπειες και παρενέργειες.


Από το 2023 που ονομάστηκε παγκοσμίως «η χρονιά του Ozempic» μέχρι σήμερα οι πολυδιαφημισμένες ενέσεις, που απευθύνονται μεν στους διαβητικούς αλλά αξιοποιούνται ταυτόχρονα και από εκατομμύρια άλλους ενδιαφερόμενους για να αδυνατίσουν, έρχονται συνέχεια στην επικαιρότητα. Το «φάρμακο του Hollywood» απέκτησε δημοφιλία τόσο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσο και στα φαρμακεία, που εμφάνισαν πρωτοφανείς ελλείψεις, με ιατρικούς και φαρμακευτικούς συλλόγους και οργανισμούς παγκοσμίως να χτυπούν το καμπανάκι του κινδύνου για το φάρμακο που πλέον όλοι ξέρουν, αλλά ελάχιστα είναι γνωστά για τις πιθανές παρενέργειες που μπορεί να έχει η αλόγιστη χρήση του.


Το θέμα έχει φτάσει ακόμη και σε αρμόδιους φορείς της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αφού σε χώρες που η ζήτησή του έχει εκτιναχθεί στις αγορές διακινούνται πλαστές εκδοχές της πανάκριβης ιατρικής πατέντας. Η δημοφιλία του φαρμάκου δεν άργησε καθόλου να έρθει στη χώρα μας: ενώ το 2021 διατέθηκαν στην ελληνική αγορά περίπου 50.000 σκευάσματα, σήμερα, σύμφωνα με εκτιμήσεις, η ζήτηση έχει επταπλασιαστεί. Εγινε επιδημία το Ozempic στην Ελλάδα; Πώς αντιμετώπισαν το πρόβλημα άλλες ευρωπαϊκές χώρες;





Μια μικρή βόλτα στην καρδιά της Αθήνας στα φαρμακεία πέριξ της πλατείας Συντάγματος λέει την ιστορία. «Από το 2023 παρατηρούμε τεράστια ζήτηση» μας σχολιάζει φαρμακοποιός που διατηρεί κατάστημα σε στενό του Συντάγματος και προτιμά να διατηρήσει την ανωνυμία του. «Και από Ελληνες και από ξένους. Πολλοί -κυρίως από τα Βαλκάνια- έρχονται στο φαρμακείο και το ζητούν είτε γιατί εδώ το βρίσκουν πιο φτηνά, είτε επειδή υπάρχουν ελλείψεις στις χώρες τους».


«Ερχονται πολύ συχνά από Βουλγαρία, Ιταλία, Ρουμανία... Εδώ και αρκετούς μήνες για το Οzempic απαιτείται άυλη συνταγογράφηση, οπότε ακόμη και εκείνοι έρχονται με συνταγή από γιατρούς» εξηγεί άλλος φαρμακοποιός. Αυτό το παράδειγμα ενός ιδιότυπου «φαρμακευτικού τουρισμού» δεν είναι καινούργιο στην Ελλάδα, ούτε φυσικά μόνο με στόχο την αγορά του Οzempic. Ασθενείς από άλλες ευρωπαϊκές και βαλκανικές χώρες επισκέπτονται την Ελλάδα για να πάρουν οποιοδήποτε φαρμακευτικό σκεύασμα, ειδικά αν προέρχονται από χώρες με μικρή αγορά, όχι ιδιαίτερα «προσφιλή» σε μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες. Μία τέτοια περίπτωση είναι οι Βούλγαροι, για τους οποίους η Ελλάδα είναι ο πρώτος προορισμός που θα καταφύγουν αν δεν βρίσκουν την απαραίτητη αγωγή στη χώρα τους.

Η ζήτηση, μας λένε, αυξάνεται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. «Ειδικά το καλοκαίρι του 2023 δύσκολα έβρισκες τις ενέσεις. Πλέον όμως δεν παρατηρούμε ελλείψεις σε μεγάλο βαθμό. Αν ζητήσω μέσα στη βδομάδα 10 κουτιά από τη φαρμακαποθήκη, θα μου δώσουν ένα. Και φυσικά τα δίνουμε πάντα με συνταγή» διαβεβαιώνει άλλη φαρμακοποιός.

30.000 εικονικοί διαβητικοί

Είτε με εικονική ή και καθόλου διάγνωση, η ζήτηση του Ozempic αυξήθηκε κατακόρυφα στην Ελλάδα και οι εισαγωγές του 2024 διπλασιάστηκαν σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Ενδεικτικό της φρενίτιδας που ακολούθησε τη φήμη του φαρμάκου ήταν η αύξηση που παρατηρήθηκε στον πληθυσμό των διαβητικών στα στοιχεία της ΗΔΙΚΑ. Η αύξηση ήταν εύκολο να καταγραφεί αφού πρόκειται για τη μοναδική κατηγορία χρόνιας πάθησης που έχει μητρώο, μιας και οι δαπάνες για τα ακριβά φάρμακα των διαβητικών είναι πολλές, όπως λέει στην «Εφ.Συν.» ο Χρήστος Δαραμήλας, διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ, βιολόγος και πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ατόμων με Διαβήτη.

«Το 2023 συγκεκριμένα παρατηρήθηκε μεγάλη αύξηση στους διαβητικούς. Είδαμε μεγαλύτερη αύξηση από τη συνηθισμένη και ερμηνεύσαμε πως κάποιοι δηλώθηκαν ως διαβητικοί ενώ δεν ήταν. Προστέθηκαν δηλαδή στο μητρώο περίπου 30.000 άτομα που τοποθετήθηκαν εικονικά ως διαβητικοί για να τροφοδοτηθούν με το φάρμακο». Ολα αυτά σε μια χώρα που συνολικά καταγράφονταν, στην εκπνοή του 2024, πάνω από 1.200.000 διαβητικοί με αναμενόμενα τα προβλήματα που δημιουργούνται από τις ελλείψεις σε ασθενείς που πραγματικά το χρειάζονται.

Η κατακόρυφη αύξηση δεν έμεινε απαρατήρητη oύτε από τους αρμόδιους φορείς. Τον Απρίλιο του 2023 έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου τόσο ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος (ΠΦΣ), που με ανακοίνωσή του έστρεφε τα βέλη του σε γιατρούς ως υπεύθυνους για την εκτός ενδείξεων συνταγογράφηση του φαρμάκου, όσο και ο ΕΟΦ που καλούσε τους καταναλωτές να είναι επιφυλακτικοί και ζητούσε να αποσυρθεί κάθε διαφήμιση του Ozempic, αφού σύμφωνα με τη φαρμακευτική νομοθεσία απαγορεύεται κάθε διαφήμιση συνταγογραφούμενου φαρμάκου στο κοινό.

Οι ελλείψεις του σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ενωση συνεχίστηκαν μέχρι το τελευταίο τρίμηνο του 2024. Δεν επηρεάστηκαν δραματικά βέβαια όλα τα κράτη-μέλη. Για παράδειγμα στην Ελλάδα, αν και οι φαρμακοποιοί λαμβάνουν τα σκευάσματα από τις φαρμακαποθήκες με το σταγονόμετρο κάθε βδομάδα, η κατάσταση σταθεροποιήθηκε αισθητά. Οπως σημειώνει στην «Εφ.Συν.» ο κ. Δαραμήλας, το πρόβλημα στη χώρα μειώθηκε μόλις το τελευταίο εξάμηνο, ωστόσο παραμένει άγνωστο αν θα παρουσιαστούν ξανά ελλείψεις στο κοντινό μέλλον. «Οι ελλείψεις μειώθηκαν γιατί εισήχθησαν κάποια νέα θεραπευτικά πρωτόκολλα, εμποδίζοντας έτσι τον γιατρό να συνταγογραφήσει φάρμακα σε μη ασθενή. Θα πρέπει να φαίνεται στην πλατφόρμα το ιστορικό φαρμάκων που λαμβάνει το άτομο, οι επαναληπτικές εξετάσεις του, δηλαδή στοιχεία που υποδηλώνουν το πρόβλημα προκειμένου να μπορεί να συνταγογραφηθεί» εξηγεί.

Και πάλι ωστόσο, ενώ πέρσι η φαρμακευτική Novo Nordisk αύξησε σημαντικά τις εξαγωγές της στη χώρα, μόλις τον περασμένο Νοέμβριο εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία περιγράφει τη διαθεσιμότητα του φαρμάκου ως «περιορισμένη».
Στις χώρες της Ευρώπης

Τι συμβαίνει σήμερα στην υπόλοιπη Ευρώπη, που ξεκίνησε να βλέπει τα ράφια των φαρμακείων να αδειάζουν αισθητά από το 2022; Στη Μεγάλη Βρετανία, για παράδειγμα, χρειάστηκαν δύο ολόκληρα χρόνια για να βγει το Ozempic από τον κατάλογο των ελλείψεων και αυτό συνέβη μόλις τον περασμένο Οκτώβριο. Από την άλλη, στη Βουλγαρία, αν και αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει πρόβλημα για τους περίπου 8.000 διαβητικούς της χώρας που λαμβάνουν σε μηνιαία βάση Ozempic, έχουν καταγραφεί συχνά περίοδοι με σοβαρότατες ελλείψεις. Αποτέλεσμα, η χώρα να βάζει «μπλόκο» σε νέους ασθενείς, που δεν μπορούν να μπουν προσωρινά στον κατάλογο όσων λαμβάνουν τη δωρεάν θεραπεία, σε περίπτωση που η κατάσταση επαναληφθεί.
Το «θαύμα» της δανέζικης οικονομίας

Για να γίνει κατανοητή η εδραίωση του Ozempic στην παγκόσμια σκηνή της Big Pharma και η επιρροή του στο τραπέζι των φαρμακευτικών κολοσσών, αρκεί κανείς να ρίξει μια ματιά στο Κάλουντμποργκ, μια πόλη 16.000 κατοίκων 60 μίλια δυτικά από την Κοπεγχάγη. Εκεί βρίσκονται οι κεντρικές εργοστασιακές εγκαταστάσεις της δανέζικης Novo Nordisk, της φαρμακευτικής εταιρείας που γεμίζει με Οzempic τα ράφια των φαρμακείων παγκοσμίως· εκεί η εταιρεία ουσιαστικά παράγει όλη της τη δραστική ουσία σεμαγλουτίδη. «Πώς το Ozempic μεταμορφώνει μια μικρή δανέζικη πόλη» ήταν ο τίτλος του ρεπορτάζ των New York Times, που τον περασμένο Απρίλιο κατέγραφε τα μεγαλεπήβολα σχέδια της Novo Nordisk για να προσελκύσει επιστημονικό και εργατικό προσωπικό στη μικρή πόλη και φυσικά να αυξήσει την παραγωγή των σκευασμάτων της. Περίπου 4.500 άτομα στελεχώνουν σήμερα το δυναμικό του εργοστασίου –ήτοι το 1/4 του πληθυσμού ολόκληρης της κοινότητας.
EUROKINISSI/ΤΑΤΙΑΝΑ ΜΠΟΛΑΡΗ

Η εταιρεία εδρεύει στο Κάλουντμποργκ εδώ και μισό αιώνα, όπως σημείωνε η δημοσιογράφος των ΝΥΤ, όμως τα τελευταία δύο χρόνια έχει ανακοινώσει πως θα επενδύσει συνολικά 60 εκατομμύρια κορόνες (περίπου 8 εκατομμύρια ευρώ) στην ανάπτυξη των υποδομών της: «Τα χρήματα αποτελούν μέρος του παγκόσμιου μετασχηματισμού της Novo Nordisk για την αύξηση της παραγωγής των φαρμάκων της με τις μεγαλύτερες πωλήσεις, αλλά ίσως πουθενά αλλού δεν θα νιώσει κανείς τον αντίκτυπο όπως σε αυτή την παράκτια κοινότητα». Επενδυτές αγοράζουν σωρηδόν real estate, πανεπιστημιακά ιδρύματα εισάγουν στα προγράμματά τους ειδικά μαθήματα βιοτεχνολογίας για να τροφοδοτούν την εταιρεία με εξειδικευμένο προσωπικό, ακόμα και σχολείο βρίσκεται στα σκαριά για να διδάσκει στα αγγλικά προκειμένου να είναι φιλόξενη η πόλη στο ολοένα και πιο διεθνές εργατικό δυναμικό της.
Φάρμακο κατά της... ύφεσης

Το διακύβευμα είναι μεγάλο όχι μόνο για τη μικρή κοινότητα του Κάλουντμποργκ, αλλά και για ολόκληρη τη Δανία που θεωρήθηκε πως το 2023 απέφυγε την ύφεση εξαιτίας της εκτίναξης των κερδών της εταιρείας. Την ίδια στιγμή όμως που η Novo Nordisk βλέπει ετησίως τις πωλήσεις του δημοφιλούς φαρμάκου της να αυξάνονται κατακόρυφα, μακροοικονομικοί αναλυτές προσδιορίζουν ως τη μεγαλύτερη παρενέργεια του Ozempic τον τρόπο που αλλάζει μια χώρα με λιγότερους από 6 εκατομμύρια κατοίκους. Δεν είναι λίγοι και εκείνοι που εκφράζουν φόβους ότι η χώρα κινδυνεύει να αποκτήσει μια επικίνδυνη υπερεξάρτηση από την εταιρεία, θυμίζοντας την περίπτωση της φινλανδικής οικονομίας που κατέρρεε στις αρχές του 2000. Τότε η αποτυχία του φινλανδικού τηλεπικοινωνιακού κολοσσού Nokia -ηγέτιδα ώς τότε δύναμη στον κόσμο της κινητής τηλεφωνίας- να κάνει το άλμα στα smartphones όχι μόνο προκάλεσε ραγδαία πτώση των κερδών της, αλλά έπληξε καίρια την ευρύτερη οικονομία, αφού η εταιρεία αντιπροσώπευε το 4% του φινλανδικού ΑΕΠ.

Ισπανία


Οσο για την Ισπανία, που θεωρείται η δεύτερη χώρα της Ε.Ε. μετά τη Γερμανία με το μεγαλύτερο ποσοστό διαβητικών -5,1 εκατομμύρια-, έπρεπε να προωθηθούν εναλλακτικές λύσεις όπως το ανταγωνιστικό Mounjaro, το οποίο έφτασε επίσης στη χώρα μας τον περασμένο Νοέμβριο. Το 2023 η χώρα κατέγραψε σοβαρότατες ελλείψεις γενικά στα αντιδιαβητικά φάρμακα, που έφταναν το 14%, και ταυτόχρονα αρμόδιοι φορείς ξεκίνησαν στοχευμένους ελέγχους για τη συνταγογράφηση και τη διανομή του φαρμάκου, προκειμένου να διασφαλίσουν την κατά προτεραιότητα πρόσβαση των ατόμων με διαβήτη.

Τσεχία


Το παράδειγμα της Τσεχίας είναι λίγο διαφορετικό: αν και βίωσε αντίστοιχους περιορισμούς το 2023, όταν το τσέχικο υπουργείο Υγείας περιόρισε τη χορήγησή του σε διαβητικούς ασθενείς, απαγόρευσε στους μη ενδοκρινολόγους να το συνταγογραφούν και απαγόρευσε την εξαγωγή του φαρμάκου, μέτρα που δέχτηκαν έντονη κριτική. Τα τσεχικά μέσα ενημέρωσης άρχισαν να δημοσιεύουν ιστορίες ατόμων -μη διαβητικών- με παχυσαρκία, τα οποία δεν μπορούσαν να έχουν πρόσβαση στο φάρμακο. Για τον λόγο αυτό το 2024 το Ozempic ξεκίνησε να πωλείται και πάλι ελεύθερα.

Αν και η μεγάλη έκρηξη στη δημοφιλία του φαρμάκου καταγράφηκε παγκοσμίως το 2023, η διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση του Οzempic ήταν καθοριστική στο να καταστεί η Novo Nordisk η μεγαλύτερη πλέον φαρμακευτική εταιρεία της Ευρώπης, σύμφωνα με το Bloomberg. Aξίζει μόνο να σημειωθεί πως πλέον η μετοχή της Novo έχει υπερτετραπλασιαστεί από το τέλος του 2018, ξεπερνώντας στην κούρσα των κερδών άλλους ευρωπαϊκούς κολοσσούς όπως τη Nestle, καθώς και τις ανταγωνίστριες φαρμακοβιομηχανίες, όπως τη Novartis. Ολα αυτά σε μια «ανθούσα» αγορά που μέχρι πέρσι μάλλον μας ήταν άγνωστη, δηλαδή τον κλάδο της αγοράς φαρμάκων κατά της παχυσαρκίας που εκτιμάται πως θα αξίζει περίπου 130 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2030 –υπό τις σημερινές συνθήκες η παγκόσμια αγορά των φαρμάκων για την απώλεια σωματικού βάρους υπολογίζεται σε 45-47 δισ. δολάρια ανά έτος.


Το άρθρο γράφτηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος PULSE, στο οποίο συμμετέχει κατ’ αποκλειστικότητα η «Εφ.Συν.». Συνεργάστηκαν οι Martina Bozukova (Mediapool.bg - Βουλγαρία), Fran Sánchez Becerril (Εl Confidencial - Iσπανία), Petr Jedlička (Denik Referendum - Τσεχία).