Κύπρος: 51 χρόνια τουρκικής κατοχής

Αττίλας 1974: Η εισβολή, το ψαράκι και η λήθη

Αναρωτιέμαι.. Το να θυμάσαι και να πονάς για την εισβολή και την κατοχή της πατρίδας αλήθεια σε κάνει έρμαιο εθνικισμού, φανατισμού και προπαγάνδας ή ενισχύει την βούλησή σου για εθνική επιβίωση; Ή μήπως τελικά η μόνη εθνική επιβίωση που μας συγκινεί είναι αυτή των άλλων;


Στο σπίτι της γιαγιάς μου στην Ακρόπολη Λευκωσίας, μέσα στην κατάψυξη, έβλεπα για χρόνια τυλιγμένο σε μια μικρή πλαστική σακούλα ένα γκριζωπό ψαράκι. Παραξενευόμουν γιατί το φυλάνε τόσα χρόνια εκεί. Το είχε ψαρέψει όταν ήταν παιδί, ο θείος Άγγελος, ο γιος της αδελφής της γιαγιάς, στο Πέντε Μίλι, στην Κερύνεια, εκεί όπου η οικογένειά μας πήγαινε τότε τις καθημερινές για μπάνιο, λίγες μέρες πριν την εισβολή. Ήταν 14 Ιουλίου 1974… Στην ίδια ακτή στις 20 Ιουλίου αποβιβάστηκαν τα τουρκικά στρατεύματα και άρχισαν οι πρώτες σφαγές αμάχων.


Το ψαράκι σίγουρα είχε αλλάξει κάνα δυο ψυγεία έκτοτε, μιας και ο παππούς κι η γιαγιά είχαν μετακομίσει στο διαμέρισμα λίγα χρόνια αφότου γεννήθηκα. Παρέμενε όμως εκεί, δεκαετίες παγωμένο. Η μαμά και η γιαγιά απαγόρευαν σε οποιοδήποτε να το πετάξει, τονίζοντας ότι αυτό θα γίνει μόνο στη θάλασσα της Κερύνειας. Και το ψαράκι τότε θα ζωντανέψει! Θυμάμαι ότι μικρή ζητούσα συνέχεια με λαχτάρα να το δω, αυτό «το ψαράκι από την Κερύνεια», λες και η Κερύνεια ήταν ένας τόπος μακρινός και εξωτικός του οποίου τα ψάρια διαφέρουν πολύ από αυτά που παρακολουθούσα επίμονα με την μάσκα στις θάλασσες της Λάρνακας, της Πάφου, της Λεμεσού, του Πρωταρά…

Μα μήπως δεν ήταν; Η Κερύνεια, ένας τόπος που γεωγραφικά απείχε μόλις 30 χιλιόμετρα από την Λευκωσία, νοητά βρισκόταν έτη φωτός μακριά για μένα, που σε όλη μου την παιδική ηλικία τα κατεχόμενα υπήρχαν απλώς μέσα από φωτογραφίες, κυρίως αυτές που απεικονίζονταν στα σχολικά τετράδια κάτω από την επιγραφή ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ.



Τα τετράδια αυτά καταργήθηκαν γύρω στο 2014-2015 από το Υπουργείο Παιδείας. Η κατάργησή τους αποτέλεσε ακόμη μια κίνηση προς την κατεύθυνση των λεγόμενων μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων.


Κάποιοι συμφώνησαν. Γιατί για κάποιους, τα τετράδια του ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ ήταν αντικείμενα προπαγάνδας, που θα εμπότιζαν δήθεν με εθνικισμό και μίσος τις παιδικές ψυχές των Ελληνοκυπρίων… Αναρωτιέμαι.. Το να θυμάσαι και να πονάς για την εισβολή και την κατοχή της πατρίδας αλήθεια σε κάνει έρμαιο εθνικισμού, φανατισμού και προπαγάνδας ή ενισχύει την βούλησή σου για εθνική επιβίωση; Ή μήπως τελικά η μόνη εθνική επιβίωση που μας συγκινεί είναι αυτή των άλλων;

Ίσως όμως σήμερα είναι καλύτερα να μιλήσουμε για έναν άλλο εθνικισμό που κάποιοι κάνουν πως ξεχνούν και ο οποίος όμως δεν λέει να ξεχάσει εμάς… Εκείνον της Τουρκίας. Αυτόν που απεικονίζεται στην γιγαντιαία σημαία του Πενταδακτύλου, τη μεγαλύτερη – σύμφωνα με το ρεκόρ Γκίνες – σημαία του κόσμου με συνολική έκταση 200.000 τετραγωνικών μέτρων, την οποία φωταγωγούν χιλιάδες λαμπιόνια που αναβοσβήνουν το βράδυ και την οποία συνοδεύει το σύνθημα του Κεμάλ Ατατούρκ «Ne mutlu turkum diyene» (Τί ευτυχία να λες είμαι Τούρκος).

Μιλάω για τον εθνικισμό που απεικονίζεται στο T/K «τελωνείο» του Λήδρα Πάλας με μια πινακίδα πάνω στην οποία αναγράφεται με κόκκινα γράμματα η ατάκα ‘Turkish Republic of Northern Cyprus Forever’ η οποία καλωσορίζει τουρίστες και… «τουρίστες».


Μιλάω για τον εθνικισμό τα δρεπάνια του οποίου θερίζουν αυτά που σπέρνουν οι αγρότες των χωριών της δυτικής Λευκωσίας σε σημεία της λεγόμενης Νεκράς Ζώνης. Μιλάω για τον εθνικισμό ο οποίος επιτίθεται σε κυανόκρανους που προσπαθούν να εμποδίσουν μη εξουσιοδοτημένες εργασίες επέκτασης δρόμων εντός της Νεκράς Ζώνης.

Μιλάω για τον εθνικισμό που ώθησε του ίδιους τους Τουρκοκύπριους να προσφύγουν στην Κυπριακή Δημοκρατία μιλώντας για εθνοκάθαρση και ζητώντας προστασία από την Άγκυρα, η οποία δεκαετίες τώρα μάταια προσπαθεί να διατηρήσει ένα αφήγημα του ρόλου της ως σωτήρια μητέρα πατρίδα.

Αναλογιζόμενοι όλες αυτές τις ποικίλες… υπενθυμίσεις, τα τετράδια ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ που τόσο ενόχλησαν κάποιους, φαντάζουν σαν μια μάλλον αχρείαστη και χλωμή «προπαγάνδα». Κι όμως, η τάση μερικών να «ξεχνάνε» είναι μια σχεδόν αξιοζήλευτη δεξιότητα.


Φυσικά και η Τουρκία έβαλε το χεράκι της στην μετάδοση αυτού του ιού της λήθης, γιατί κατάφερε το πιο παράδοξο: να προβάλει και να επιβάλει τον εθνικισμό της πρόδηλα παντού, να μην υποχωρεί ούτε σπιθαμή σε καμία διαπραγμάτευση, αλλά αντίθετα να διεκδικεί περισσότερα και ταυτόχρονα να μας κάνει να δούμε σταδιακά τα κατεχόμενα ως θέρετρο διακοπών. Οι διστακτικές μας επισκέψεις μετατράπηκαν σε ανέμελα πηγαινέλα, εκδρομούλες αναψυχής, ψώνια… Και οι λόγοι είναι πολλοί.



Τα επιχειρήματα περί φθηνότερης βενζίνης στα κατεχόμενα και άλλα παρεμφερή μπορώ να τα κατανοήσω. Όπως φυσικά δεν αγνοώ και ούτε κατακρίνω την επιθυμία όσων ήθελαν να επιστρέψουν για να δουν τα μέρη και τις περιουσίες τους που άφησαν πίσω. Ή όσους που όπως εγώ γνώριζαν το άλλο μισό της πατρίδας τους μονάχα μέσα από αφηγήσεις και φωτογραφίες και ήθελαν να δουν από κοντά την Κερύνεια, την Μόρφου, το Βαρώσι, τον Πενταδάκτυλο, την Καρπασία...

Όμως πρέπει να θυμόμαστε πως η Τουρκία ποτέ δεν θα μας χάριζε κάτι. Κι αυτό που κέρδισε από το 2004 κι έπειτα, ήταν πολύ μεγαλύτερο από αυτό που κερδίσαμε εμείς. Αυτοί μας έδωσαν το σπίτι μας σε μορφή μουσείου με είσοδο και εμείς τους χαρίσαμε την μνήμη μας. Εν ολίγοις, αυτό που κατάφερε η Τουρκία και το προτεκτοράτο της στα κατεχόμενα ήταν με το άνοιγμα των οδοφραγμάτων να κανονικοποιήσει την κατοχή. Το ήθος έγινε συνήθεια και η αντοχή ανοχή. Βάλαμε όχι απλώς νερό στο κρασί μας, αλλά πλέον πίνουμε μόνο νερό και κάνουμε γαργάρα. Κατά τα άλλα μας σοκάρει το φαινόμενο Φειδίας…


Κάποια στιγμή μετά το 2004 η γιαγιά πέταξε το ψαράκι από την Κερύνεια. Αναστατωμένη ρώτησα γιατί. Μου είπε πως το ψυγείο χάλασε. Τώρα αναρωτιέμαι, αν αυτός ήταν πραγματικά ο λόγος ή αν αυτό που είχε πραγματικά «χαλάσει» μετά το άνοιγμα των οδοφραγμάτων ήταν αυτό που συμβόλιζε για εκείνην το ψαράκι...