Johnson & Johnson: Η εταιρεία ήξερε από τη τη δεκαετία του ’60 ότι η πούδρα της ήταν καρκινογόνα – Στο φως απόρρητα έγγραφα

Το σκάνδαλο αυτό δεν αφορά απλώς μια πολυεθνική. Είναι καθρέφτης ενός συστήματος όπου η εικόνα έχει μεγαλύτερη αξία από την αλήθεια και το «baby» σημαίνει «brand», όχι «ζωή»

Η εικόνα ήταν χαρακτηριστική. Ένα λευκό πλαστικό μπουκάλι, ένα χαμογελαστό μωρό και μια μητέρα που με περισσή φροντίδα απλώνει απαλά την πούδρα στο ευαίσθητο δερματάκι. Η Johnson & Johnson πούλησε για δεκαετίες αυτή την εικόνα καθαρότητας, σιγουριάς, μητρικής στοργής. Όμως πίσω από το ροζ καπάκι της «baby powder» φαίνεται να έκρυβε κάτι πολύ πιο σκοτεινό: τον καρκινογόνο αμίαντο.


Στο Ηνωμένο Βασίλειο, τρεις χιλιάδες άνθρωποι στρέφονται πλέον νομικά εναντίον της φαρμακευτικής, κατηγορώντας την ότι γνώριζε επί δεκαετίες πως το ταλκ της περιείχε ίνες αμιάντου — μια ουσία γνωστή για τη σύνδεσή της με θανατηφόρους καρκίνους, όπως το μεσοθηλίωμα και τον καρκίνο των ωοθηκών. Εσωτερικά αποκαλυπτικά έγγραφα δείχνουν ότι ήδη από τη δεκαετία του ’60 η εταιρεία ήξερε. Μια σημείωση από το 1973 αναφέρει: «Η βρεφική μας πούδρα περιέχει ίνες που ταξινομούνται ως ινώδη θραύσματα… περιστασιακά ανιχνεύονται ποσότητες τρεμολίτη ή ακτινολίτη». Και τα δύο ορυκτά – όταν βρίσκονται στην ινώδη μορφή τους – ταξινομούνται ως αμίαντος και συνδέονται με δυνητικά θανατηφόρους καρκίνους. Και όμως, καμία προειδοποίηση δεν μπήκε στη συσκευασία. Αντίθετα, η εταιρεία επένδυε εκατομμύρια σε διαφημίσεις για «καθαρότητα» και «τρυφερότητα».

Ένα εσωτερικό έγγραφο από το 1973 φέρεται να αναφέρει: «Η βρεφική πούδρα μας περιέχει θραύσματα τάλκης που μπορούν να ταξινομηθούν ως ίνες. Περιστασιακά, μπορούν να εντοπιστούν και μικρότερες ποσότητες τρεμολίτη ή ακτινολίτη…»

Όταν οι επιστήμονες της J&J συζητούσαν την πιθανότητα να κατοχυρώσουν πατέντα για αφαίρεση των ινών αμιάντου, η απάντηση ήταν εξόχως αποκαλυπτική: «Ίσως να κρατήσουμε όλο το ζήτημα εμπιστευτικό, αντί να το δημοσιεύσουμε και να το μάθει όλος ο κόσμος». Με άλλα λόγια, η σιωπή ήταν πιο επικερδής από την αλήθεια. Η εταιρεία φυσικά αρνείται τα πάντα, υποστηρίζοντας πως τα προϊόντα της ήταν «σύμφωνα με όλους τους κανονισμούς», «δεν περιείχαν αμίαντο» και «δεν προκαλούν καρκίνο». Αν αυτά ακούγονται σαν γραφειοκρατικές ψυχρές φράσεις είναι γιατί ακριβώς αυτό είναι: ένα τοίχος νομικών δικαιολογιών που στήνεται απέναντι σε ανθρώπους που πεθαίνουν.

«Ίσως να επιθυμούμε να διατηρήσουμε το όλο θέμα εμπιστευτικό αντί να επιτρέψουμε τη δημοσίευσή του με τη μορφή ευρεσιτεχνίας και έτσι να ενημερώσουμε ολόκληρο τον κόσμο».

Η υπόθεση στο Ηνωμένο Βασίλειο έρχεται να προστεθεί σε ένα κύμα αγωγών στις ΗΠΑ, όπου δικαστήρια έχουν ήδη επιδικάσει δισεκατομμύρια δολάρια σε αποζημιώσεις θυμάτων. Οι δικηγόροι των εναγόντων εκτιμούν ότι οι αποζημιώσεις που ζητούνται στο Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσαν να φτάσουν σε εκατοντάδες εκατομμύρια λίρες και ότι η αξίωση θα μπορούσε να γίνει η μεγαλύτερη υπόθεση αστικής ευθύνης προϊόντος στην ιστορία της Βρετανίας. Σε κάποιες περιπτώσεις, η J&J κατάφερε να ανατρέψει αποφάσεις, αλλά η σκιά της δυσπιστίας παραμένει. Η εταιρεία επιχείρησε να αποσυνδέσει την εικόνα της μεταφέροντας το τμήμα καταναλωτικών προϊόντων στη θυγατρική Kenvue Ltd, όμως τα έγγραφα και οι μαρτυρίες δεν σβήνουν τόσο εύκολα.



Η ιστορία της Siobhan Ryan, 63 ετών, μητέρας από το Σόμερσετ, συγκλονίζει. «Η μητέρα μου τη χρησιμοποιούσε, κι εγώ το ίδιο. Μύριζε όμορφα, τη χρησιμοποιούσα στα μωρά μου γιατί πίστευα ότι ήταν το καλύτερο γι’ αυτά», είπε στο BBC. Σήμερα, παλεύει με καρκίνο σταδίου 4. «Ήξεραν ότι ήταν μολυσμένο και το πούλησαν σε νέες μητέρες και μωρά. Αυτό δεν είναι λάθος — είναι προδοσία».

Το 2008, ένα εσωτερικό email – που είδε το BBC – που φέρεται να συζητούσε την επωνυμία, αναφέρει: «Η πραγματικότητα ότι το τάλκης δεν είναι ασφαλές για χρήση σε/γύρω από μωρά είναι ανησυχητική…» Συνέχιζε λέγοντας: «Δεν νομίζω ότι μπορούμε να συνεχίσουμε να το αποκαλούμε πούδρα μωρού και να το κρατάμε στον διάδρομο των μωρών».
Παρότι γνώριζε πολύ πριν, η J&J τις άφησε την καρκινογόνα πούδρα στο ράφι, μέχρι που η πίεση έγινε αφόρητη και το 2023 σταμάτησε επιτέλους να την πουλά


Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, δικαστήριο στην πολιτεία του Κονέκτικατ των ΗΠΑ διέταξε την J&J – και τις διάδοχες οντότητες – να καταβάλουν 25 εκατομμύρια δολάρια σε έναν άνδρα που διαγνώστηκε με μεσοθηλίωμα τελικού σταδίου μετά από δια βίου χρήση βρεφικής πούδρας της J&J. Το δικαστήριο έκρινε ότι η φαρμακευτική εταιρεία ήταν αμελής για την πώληση προϊόντων τάλκης μολυσμένων με αμίαντο.


Αυτή η δίκη περιελάμβανε επίσης την κατάθεση του Δρ. Steve Mann, πρώην διευθυντή τοξικολογίας στην J&J consumer products, ο οποίος δήλωσε ότι είχε κάνει ισχυρισμούς ασφαλείας χωρίς να εξετάσει κανένα δεδομένο δοκιμών. Ο Δρ. Mann παραδέχτηκε ότι είχε λάβει αποτελέσματα δοκιμών που έδειξαν αμίαντο στην πούδρα για μωρά, αλλά επέλεξε να μην ενημερώσει τη διοίκηση ή τις ρυθμιστικές αρχές.


Η «πούδρα αγνότητας» αποδεικνύεται τελικά σύμβολο μιας εταιρικής κουλτούρας που προτίμησε τη σιωπή, το μάρκετινγκ και το κέρδος από την ανθρώπινη ζωή. Ενώ οι επιστήμονες αναζητούσαν τρόπους να ανιχνεύσουν ίχνη αμιάντου, η J&J – σύμφωνα με τις αγωγές – πίεζε τον FDA να αποδεχθεί χαμηλότερα όρια ανίχνευσης, ώστε να μη «φαίνονται» τα ίχνη. Η ειρωνεία; Εδώ και χρόνια υπήρχαν ασφαλέστερες εναλλακτικές, όπως το άμυλο καλαμποκιού. Αλλά η J&J τις άφησε στο ράφι, μέχρι που η πίεση έγινε αφόρητη και το 2023 σταμάτησε επιτέλους να πουλά πούδρα με ταλκ στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το σκάνδαλο αυτό δεν αφορά απλώς μια πολυεθνική. Είναι καθρέφτης ενός συστήματος όπου η εικόνα έχει μεγαλύτερη αξία από την αλήθεια και το «baby» σημαίνει «brand», όχι «ζωή».