Αποκαλυπτική έρευνα της Εθνικής Τράπεζας: Όταν ο Τουρισμός τρέχει πιο γρήγορα από την χώρα! “Ράλι” στις επενδύσεις σε ξενοδοχεία – αεροδρόμια, ρυθμοί χελώνας στις υποδομές | ΠΙΝΑΚΕΣ

–Το μερίδιο της Ελλάδας στον παγκόσμιο τουρισμό αυξήθηκε από περίπου 1,9% το 2010 σε 2,5% το 2024, σύμφωνα με την έρευνα της Εθνικής Τράπεζας
-Επτά ελληνικά νησιά συγκαταλέγονται στους 30 κορυφαίους νησιωτικούς προορισμούς παγκοσμίως
-Έως το 2040 η Ελλάδα μπορεί να φτάσει στα 55 εκατ. επισκέπτες και στα 36 εκατ. στα τουριστικά έσοδα


Ο ελληνικός Τουρισμός δεν ακολουθεί απλώς την πορεία της χώρας· την προσπερνά. Την ώρα που η ευρύτερη οικονομία κινείται με πιο μετρημένους ρυθμούς και οι επενδύσεις σε υποδομές δεν επαρκούν, ο τουριστικός τομέας επιταχύνει, διευρύνει το αποτύπωμά του και αναδεικνύεται σε βασικό μοχλό ανάπτυξης, εισοδημάτων και επενδύσεων. Η αποκαλυπτική έρευνα της Εθνικής Τράπεζας “Οι υποδομές ως καταλύτης για τον ελληνικό Τουρισμό”, που παρουσιάστηκε χθες στο πλαίσιο του ετήσιου συνεδρίου του ΣΕΤΕ από τη κα. Τζένη Βουμβάκη, αναπληρώτρια διευθύντρια Οικονομικής Ανάλυσης της τράπεζας, φωτίζει με στοιχεία αυτή τη διττή πραγματικότητα: έναν Tουρισμό που «τρέχει» ταχύτερα από την υπόλοιπη χώρα, δημιουργώντας νέες ευκαιρίες, αλλά ταυτόχρονα αναδεικνύοντας κρίσιμες ανισορροπίες, πιέσεις και προκλήσεις για την βιωσιμότητα της ελληνικής οικονομίας. Το ερώτημα που τίθεται πλέον δεν είναι αν ο τουρισμός οδηγεί την ανάπτυξη, αλλά αν η χώρα μπορεί να συμβαδίσει με τον ρυθμό του.





Πιο αναλυτικά, η νέα έρευνα της Διεύθυνσης Οικονομικής Ανάλυσης της Εθνικής Τράπεζας, λειτουργεί περισσότερο ως στρατηγική ακτινογραφία παρά ως μια ακόμη κλαδική ανάλυση. Για πρώτη φορά, ο ελληνικός τουρισμός δεν εξετάζεται απομονωμένα, αλλά τοποθετείται μέσα στο παγκόσμιο οικοσύστημα μετακινήσεων, επενδύσεων, υποδομών και ανταγωνισμού, αποκαλύπτοντας ένα κρίσιμο παράδοξο: η Ελλάδα κερδίζει συνεχώς έδαφος στον διεθνή τουριστικό χάρτη, αλλά το υπόβαθρο που τον στηρίζει παραμένει δομικά ανεπαρκές, κυρίως σε επίπεδο υποδομών, κάτι που ο κλάδος τονίζει διαρκώς. Επιπροσθέτως δε την κατάσταση έρχεται να επιβαρύνει η δραστική μείωση των επιχορηγήσεων για επενδύσεις και η συνεχής φορολογική επιβάρυνση του κλάδου…

Η παγκόσμια εικόνα: Ένας Τουρισμός που αλλάζει κλίμακα

Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο διεθνής τουρισμός έχει εισέλθει σε μια νέα φάση υπερ-ανάπτυξης. Σύμφωνα με τα στοιχεία που αξιοποιεί η ΕΤΕ (UNWTO, World Bank), οι διεθνείς αφίξεις ξεπέρασαν το 2019 το 1,5 δισ., ενώ έως το 2040 εκτιμάται ότι θα προσεγγίσουν τα 2,4 δισ. ταξιδιώτες ετησίως. Η Ευρώπη, αν και παραμένει η μεγαλύτερη τουριστική αγορά παγκοσμίως, χάνει σταδιακά μερίδιο υπέρ της Ασίας και της Μέσης Ανατολής, όχι λόγω μείωσης της ζήτησης, αλλά λόγω περιορισμών χωρητικότητας και υποδομών.

Η μελέτη της ΕΤΕ επισημαίνει ότι, διεθνώς, η σχέση μεταξύ τουριστικής ανάπτυξης και επενδύσεων υποδομών είναι σχεδόν γραμμική: όπου οι υποδομές «σπάνε», η ανάπτυξη επιβραδύνεται ή μεταφέρεται αλλού. Αυτό ακριβώς είναι το σημείο στο οποίο αρχίζει να δοκιμάζεται και το ελληνικό μοντέλο.



Η θέση της Ελλάδας στον παγκόσμιο ανταγωνισμό

Η Ελλάδα αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά success stories της τελευταίας δεκαετίας. Το μερίδιό της στον παγκόσμιο τουρισμό αυξήθηκε από περίπου 1,9% το 2010 σε 2,5% το 2024, καταγράφοντας από τις υψηλότερες επιδόσεις στην Ευρώπη. Οι διεθνείς αφίξεις (εκτός κρουαζιέρας) αυξήθηκαν από 14 εκατ. το 2000 σε περίπου 37 εκατ. το 2025, ενώ τα έσοδα ακολούθησαν αντίστοιχη πορεία.

Ωστόσο, η έρευνα τονίζει ότι αυτή η επιτυχία στηρίζεται σε τρεις παράγοντες που δεν είναι αυτονόητα βιώσιμοι:γεωγραφικό πλεονέκτημα και brand χώρας
ταχεία αναβάθμιση της ξενοδοχειακής προσφοράς
εκρηκτική ανάπτυξη των αεροπορικών συνδέσεων

Αντίθετα, οι υπόλοιπες υποδομές –ιδίως σε προορισμούς υψηλής ζήτησης– δεν έχουν ακολουθήσει.



Επενδύσεις: δύο ταχύτητες μέσα στον ίδιο τουρισμό

Ένα από τα πιο αποκαλυπτικά σημεία της έρευνας είναι η σύγκριση επενδύσεων πριν και μετά την κρίση.

Τουριστικές επενδύσεις (ξενοδοχεία, καταλύματα):σχεδόν επάνοδος στα προ κρίσης επίπεδα
σαφής στροφή σε 4* και 5* μονάδες
οι πολυτελείς κλίνες αντιστοιχούν πλέον στο 56% του συνόλου (από 40% το 2010)

Υποδομές (πλην αεροδρομίων):επενδύσεις αισθητά χαμηλότερες από την περίοδο 2000–2009
καθυστερήσεις σε ύδρευση, αποχέτευση, ενέργεια, οδικά δίκτυα
περιορισμένη απορροφητικότητα πόρων σε τοπικό επίπεδο

Η μόνη κατηγορία που ξεχωρίζει θετικά είναι οι αεροπορικές υποδομές, με δείκτη επενδύσεων υψηλότερο από τα προ κρίσης επίπεδα και ισχυρή συσχέτιση (65%) με το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων



Πίνακας 1: Πού «τρέχει» και πού «κολλάει» ο ελληνικός τουρισμόςΑεροδρόμια: ισχυρή αναβάθμιση
Ξενοδοχεία: ποιοτική αναδιάρθρωση
Λιμάνια: άνιση ανάπτυξη, κορεσμός σε δημοφιλείς προορισμούς
Ύδρευση – αποχέτευση: συστημικό έλλειμμα σε νησιά
Ενέργεια: εξάρτηση από κορεσμένα δίκτυα
Οδικές υποδομές: χαμηλή ανθεκτικότητα σε περιόδους αιχμής

Τα νησιά: το παγκόσμιο success story με το μεγαλύτερο ρίσκο

Η έρευνα της ΕΤΕ αφιερώνει ιδιαίτερη βαρύτητα στον νησιωτικό τουρισμό. Επτά ελληνικά νησιά συγκαταλέγονται στους 30 κορυφαίους νησιωτικούς προορισμούς παγκοσμίως, απορροφώντας:το 44% του ελληνικού τουρισμού
περίπου το 11% του παγκόσμιου νησιωτικού τουρισμού

Παράλληλα, η τουριστική περίοδος παραμένει εξαιρετικά συμπιεσμένη: μόλις δύο μήνες αιχμής, με αποτέλεσμα υπερφόρτωση υποδομών που έχουν σχεδιαστεί για μόνιμο πληθυσμό πολύ μικρότερης κλίμακας

Πίνακας 2: Δομικές πιέσεις στα ελληνικά νησιάαπότομες αιχμές κατανάλωσης νερού & ενέργειας
κυκλοφοριακή συμφόρηση χωρίς εναλλακτικές
περιορισμένες δυνατότητες απορριμμάτων & λυμάτων
κοινωνική κόπωση τοπικών πληθυσμών

Το μέλλον έως το 2040: οι αριθμοί που δεν χωράνε στο σημερινό μοντέλο

Η ΕΤΕ εκτιμά ότι, με βάση τις διεθνείς τάσεις, η Ελλάδα θα μπορούσε έως το 2040:να φτάσει τα 55 εκατ. διεθνείς επισκέπτες
να αυξήσει τα τουριστικά έσοδα στα 36 δισ. ευρώ
να προσθέσει περίπου 18 εκατ. νέους τουρίστες σε σχέση με σήμερα

Το κρίσιμο ερώτημα που θέτει η μελέτη δεν είναι αν υπάρχει ζήτηση, αλλά αν υπάρχει χωρητικότητα.

Χρηματοδότηση υποδομών: τι δείχνουν τα παγκόσμια παραδείγματα

Σε διεθνές επίπεδο, η ΕΤΕ καταγράφει ένα ευρύ φάσμα εργαλείων:τουριστικοί φόροι διαμονής με ανταποδοτικό χαρακτήρα
δημοτικά και «πράσινα» ομόλογα
blue bonds για νησιωτικές υποδομές
συμπράξεις δημόσιου–ιδιωτικού τομέα
συμμετοχή επιχειρήσεων και επισκεπτών στο κόστος

Το κοινό στοιχείο όλων των επιτυχημένων παραδειγμάτων δεν είναι το ύψος των πόρων, αλλά η θεσμική επάρκεια και ο συντονισμός.

Το θεσμικό τρίγωνο που μπλοκάρει την Ελλάδα

Η μελέτη καταλήγει ότι οι ελληνικές υποδομές δεν «κολλάνε» μόνο στα λεφτά, αλλά:στη γραφειοκρατία
στη δικαστική καθυστέρηση
στην ατελή χωρική οργάνωση (κτηματολόγιο, χρήσεις γης)

Χωρίς επίλυση αυτών, ακόμη και οι διαθέσιμοι πόροι παραμένουν ανενεργοί.

Σύμφωνα με την έρευνα της Εθνικής Τράπεζας, η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα σε ένα κομβικό σημείο: ο τουρισμός της έχει ξεπεράσει τη χώρα που τον φιλοξενεί. Αν δεν υπάρξει συνειδητή, μακροπρόθεσμη επένδυση στις υποδομές –όχι αποσπασματικά, αλλά στρατηγικά– το σημερινό success story κινδυνεύει να μετατραπεί σε ιστορία κορεσμού, κοινωνικών αντιδράσεων και απώλειας ανταγωνιστικότητας.