Νι­κη­φό­ρος Μαν­δη­λα­ράς, «το δίκιο του αγώνα πολλά σου στέ­ρη­σε»

Ο Νι­κη­φό­ρος Μαν­δη­λα­ράς γεν­νή­θη­κε στην Κό­ρω­νο της Νάξου, ένα χωριό φτωχό, αγκα­λια­σμέ­νο με το γκρε­μό, στις 19 Φε­βρουα­ρί­ου 1928. Γιος σμυ­ρι­δερ­γά­τη, έζησε τα προ­βλή­μα­τα του τόπου του. Την πε­ρί­ο­δο της κα­το­χής ορ­γα­νώ­θη­κε στην ΕΠΟΝ και σε ηλι­κία 18 ετών είχε ήδη φά­κε­λο φρο­νη­μά­των στην Ασφά­λεια Σύρου. Σπού­δα­σε νο­μι­κά στην Αθήνα και ερ­γά­στη­κε ως δι­κη­γό­ρος. Αρ­θρο­γρα­φού­σε κα­θη­με­ρι­νά σε Αθη­ναϊ­κές εφη­με­ρί­δες και εξέ­δω­σε τα «Να­ξια­κά Χρο­νι­κά».

Η προ­σω­πι­κό­τη­τα του Νι­κη­φό­ρου Μαν­δη­λα­ρά ανα­δεί­χτη­κε τη δε­κα­ε­τία του ’60, μια εποχή πο­λυ­τά­ρα­χη, γε­μά­τη γε­γο­νό­τα και αγώ­νες για δη­μο­κρα­τία και κοι­νω­νι­κή δι­καιο­σύ­νη. Από την υπε­ρά­σπι­ση των ηγε­τών της Αρι­στε­ράς το 1959 και το 1960. Ο Νι­κη­φό­ρος Μαν­δη­λα­ράς σε όλη τη στα­διο­δρο­μία του ανα­λάμ­βα­νε αφι­λο­κερ­δώς τις υπο­θέ­σεις πο­λι­τών που διώ­κο­νταν για τα φρο­νή­μα­τά τους. Πήρε μέρος στη δίκη Γλέ­ζου ως συ­νή­γο­ρος υπε­ρά­σπι­σης και στη λε­γό­με­νη Με­γά­λη Δίκη ή δίκη των κα­τα­σκό­πων στο στρα­το­δι­κείο της Αθή­νας το 1960 για την υπε­ρά­σπι­ση 42 ηγε­τι­κών στε­λε­χών του ΚΚΕ, ανά­με­σα τους και ο Χα­ρί­λα­ος Φλω­ρά­κης. Πρω­το­στά­τη­σε στις δια­δη­λώ­σεις για την εκτρο­πή και την απο­στα­σία του 1965.

Υπο­ψή­φιος του ΠΑΜΕ στις Κυ­κλά­δες το ’61, δεν έλει­ψε και από τις μάχες του Ανέν­δο­του, τις δίκες των φοι­τη­τών, τα Ιου­λια­νά, στη δίκη του ΑΣΠΙ­ΔΑ, όπου ήταν και η αρχή του τέ­λους του. Η υπό­θε­ση ΑΣΠΙ­ΔΑ ήταν μια πο­λι­τι­κή και στρα­τιω­τι­κή σκευω­ρία που συ­ντά­ρα­ξε την Ελ­λά­δα. Κατά τη διάρ­κεια της δίκης, ο ίδιος ο Γε­ώρ­γιος Πα­πα­δό­που­λος τον απεί­λη­σε ότι θα το πλη­ρώ­σει.

Η επερ­χό­με­νη χού­ντα έβαλε στο στό­χα­στρο τον δη­μο­κρά­τη αγω­νι­στή, και ένα μήνα μετά την επι­κρά­τη­σή της τον δο­λο­φό­νη­σε. Το πρώτο θύμα της. Ήταν 22 Μαΐου 1967 όταν ξε­βρα­σμέ­νο από τη θά­λασ­σα, το σώμα του Νι­κη­φό­ρου Μαν­δη­λα­ρά βρί­σκε­ται στις ακτές της Ρόδου.

Οι αρχές έκα­ναν λόγο για πνιγ­μό, όμως εξ αρχής ο θά­να­τος του θε­ω­ρή­θη­κε μια στυ­γε­ρή δο­λο­φο­νία, από τους οι­κεί­ους του και την κοινή γνώμη στην Ελ­λά­δα. Ακόμα και οι φω­το­γρα­φί­ες της επο­χής που κα­τό­πιν δη­μο­σιεύ­τη­καν, απο­κα­λύ­πτουν εμ­φα­νές τραύ­μα στην καρ­διά πι­θα­νόν από σφαί­ρα ή άλλο αντι­κεί­με­νο. Οι μαρ­τυ­ρί­ες για το πλη­γω­μέ­νο του κορμί δεν αφή­νουν καμία αμ­φι­βο­λία ότι ο Μαν­δη­λα­ράς θε­ω­ρή­θη­κε επι­κίν­δυ­νος για το κα­θε­στώς, τόσο ώστε να απαι­τεί­ται η άμεση εξό­ντω­σή του.

Ο Νι­κη­φό­ρος Μαν­δη­λα­ράς θά­φτη­κε στη Ρόδο στις 24 Μαΐου, πα­ρου­σία μιας χού­φτας αν­θρώ­πων και πολ­λών χω­ρο­φυ­λά­κων, χωρίς την οι­κο­γέ­νειά του που δεν είδε ποτέ τον πτώμα του, ούτε πρό­λα­βε να ορί­σει ια­τρο­δι­κα­στή. Την ίδια μέρα η εί­δη­ση του θα­νά­του του εμ­φα­νί­στη­κε στα Νέα με τίτλο «Το εκ­βρα­σθέν εις Ρόδον πτώμα εξη­κρι­βώ­θη ότι ανή­κει εις τον δι­κη­γό­ρον Μαν­δη­λα­ράν». Ωστό­σο, το Γαλ­λι­κό Πρα­κτο­ρείο, το BBC, η Deutsche Welle και ο Ρα­διο­φω­νι­κός Σταθ­μός Μό­σχας είχαν ήδη κα­λύ­ψει εκτε­νώς την δο­λο­φο­νία του, που δεν εξι­χνιά­στη­κε ποτέ καθώς και στην με­τα­πο­λί­τευ­ση, η υπό­θε­ση μπήκε στο αρ­χείο.