Ιστορικό λεύκωμα 1976: Έκρηξη Αντιαμερικανισμού Στη Ρόδο

Η είδηση για την επικείμενη, αιφνιδιαστική επίσκεψη δύο αμερικανικών πολεμικών πλοίων- του γιγαντιαίου αεροπλανοφόρου «Αμέρικα» και του αντιτορπιλικού «Κάνλες»- φτάνει στη Ρόδο την Κυριακή 23 Μαΐου και κάνει το γύρο του νησιού με ταχύτητα ηλεκτρικής εκκένωσης, ξεσηκώνοντας κύματα αγανάκτησης. Είναι η πρώτη φορά μετά την αποχώρηση της Ελλάδας από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, που η Ρόδος καλείται να φιλοξενήσει πλοία του 6ου Στόλου. Η κυβέρνηση Καραμανλή, έχοντας υπογράψει από τις 15 Απριλίου συμφωνία-πλαίσιο για την ελληνοαμερικανική στρατιωτική συνεργασία και την παρουσία των αμερικανικών βάσεων στην Ελλάδα, επιθυμεί να στείλει ένα μήνυμα ομαλοποίησης των σχέσεων της με τις ΗΠΑ. Αποδεικνύεται όμως ότι υποτιμά ασυγχώρητα τα αντιαμερικανικά αντανακλαστικά των κατοίκων της Ρόδου. Μετά από μια επεισοδιακή συνεδρίαση, το βράδυ της Κυριακής, το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης αποδοκιμάζει την επίσκεψη των δύο πλοίων ως «άκαιρη» και κηρύσσει τα πληρώματα «ανεπιθύμητα», ενώ η άρτι συσταθείσα «Επιτροπή Αγώνα» καλεί σε γενική κινητοποίηση, αποφασισμένη να αποτρέψει την αποβίβαση των Αμερικανών ναυτών με κάθε μέσο. Από την πλευρό της η αστυνομική διεύθυνση Ρόδου, εκτελώντας προφανώς άνωθεν εντολές, απαγορεύει κάθε διαδήλωση στο νησί όσο διαρκεί η επίσκεψη των αμερικανικών πλοίων. Το πρωί της Δευτέρας, 24ης Μαΐου, το αεροπλανοφόρο «Αμέρικα» ρίχνει άγκυρα έξω από το λιμάνι της Ρόδου, αλλά ο κυβερνήτης του, υποναύαρχος Τζόζεφ Λίντερ, αντικρίζει με τα κιάλια του μια ελάχιστα γραφική και μάλλον απροσδόκητη υποδοχή από μέρους των ιθαγενών: Εκατοντάδες συγκεντρωμένοι με πανό που γράφουν «Yankees go home» κραδαίνουν ρόπαλα και ρίχνουν πέτρες στις βάρκες που επιχειρούν να αποβιβαστούν, για να ανακρούσουν γρήγορα πρύμνα.

Οι διαδηλώσεις συνεχίζονται όλη την ημέρα, καθώς όλη η Ρόδος βρίσκεται στο πόδι. Κατά τις δύο το μεσημέρι, ισχυρή αστυνομική δύναμη επεμβαίνει βίαια με γκλομπ. Δύο άτομα τραυματίζονται και δεκάδες συλλαμβάνονται, αλλά η αποβίβαση των ανδρών του αεροπλανοφόρου αναβάλλεται για πιο ήσυχες μέρες, ενώ ακόμα και ο κυβερνήτης του αναγκάζεται να μεταφερθεί μέσω ελικοπτέρου στο αεροδρόμιο του νησιού ώστε να μπορέσει να επισκεφθεί στα κλεφτά τον νομάρχη και τον μητροπολίτη της Ρόδου. Στο μεταξύ, η άφιξη και του δεύτερου αμερικανικού πλοίου, του αντιτορπιλικού «Κάνλες», το βράδυ της ίδιας μέρας, ρίχνει οινόπνευμα στα αναμμένα κάρβουνα και η «κατάληψη» της προκυμαίας συνεχίζεται όλη τη νύχτα. Επεισόδια απειλούνται όταν, κάποια στιγμή, οι διαδηλωτές αντιλαμβάνονται οδηγούς φορτηγών να επιχειρούν να ξεφορτώσουν οπωρολαχανικά και άλλα τρόφιμα με προορισμό τα αμερικανικά πλοία. Τελικά οι φορτηγατζήδες εξαναγκάζονται από τους διαδηλωτές να αλλάξουν δρομολόγιο και να διανείμουν το φορτίο τους σε ορφανοτροφεία του νησιού. Αποφασισμένη να επιβάλει τη θέλησή της, η κυβέρνηση στέλνει νωρίς το πρωί της Τρίτης λόχο ειδικών δυνάμεων της Χωροφυλακής, εκπαιδευμένων στην καταστολή διαδηλώσεων, στην αμάθητη από τέτοιες καταστάσεις Ρόδο.

Οι ειδικές δυνάμεις φτάνουν αεροπορικώς και γρήγορα παίρνουν θέσεις στους κεντρικούς δρόμους και στις ταράτσες των γύρω κτιρίων. Με την ίδια πτήση της «Ολυμπιακής» έχουν έρθει στο νησί βουλευτές της αντιπολίτευσης, οι οποίοι παρατάσσονται στο πλευρό των διαδηλωτών, ενώ λίγο αργότερα φτάνει στη Ρόδο, προκειμένου να χειριστεί επί τόπου την κατάσταση, ο υπουργός Προεδρίας Γεώργιος Ράλλης. Καθώς τα «στρατόπεδα» έχουν πλέον διαταχθεί, τα επεισόδια επεκτείνονται και το μεσημέρι σημειώνονται βιαιότατες συγκρούσεις διαδηλωτών-δυνάμεων καταστολής με επίκεντρο το κτίριο της Νομαρχίας. Βροχή δακρυγόνων εξαπολύεται εναντίον των συγκεντρωμένων που φωνάζουν «Εξω τώρα οι Αμερικάνοι», «ΝΑΤΟ-ΣΙΑ-Προδοσία» και άλλα αντιαμερικανικά και αντικυβερνητικά συνθήματα, ενώ η Χωροφυλακή αποκλείει την πρόσβαση των διαδηλωτών προς το λιμάνι. Πανικόβλητοι Ροδίτες και τουρίστες τρέχουν άτακτα προς όλες τις κατευθύνσεις και γρήγορα οι συγκρούσεις επεκτείνονται σε όλη σχεδόν την πόλη. Κάποια στιγμή ο βουλευτής Γ.-Α. Μαγάκηςκ ανακοινώνει, έξω από τη Νομαρχία, στους διαδηλωτές ότι η κυβέρνηση συμφώνησε να απελευθερώσει τους συλληφθέντες και να απομακρύνει τις ειδικές δυνάμεις από το νησί. Δεν προλαβαίνει να τελειώσει τη φράση του και πνίγεται από τους καπνούς ενός δακρυγόνου που του έρχεται κατακέφαλα από διπλανή ταράτσα. Ακολουθεί νέος γύρος επεισοδίων, κατά τη διάρκεια του οποίου πυρπολείται ένα κρατικό αυτοκίνητο και ανατρέπεται από διαδηλωτές η λιμουζίνα του μητροπολίτη. Μέχρι το βράδυ, 58 ιδιώτες και 23 αστυνομικοί τραυματίζονται στις συγκρούσεις, ενώ 28 άτομα συλλαμβάνονται. Τέσσερις διαδηλωτές φέρουν σοβαρά θλαστικά τραύματα στο κεφάλι και νοσηλεύονται στο νοσοκομείο της πόλης. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα δεν είναι περίεργο που περίπου 4.500 τουρίστες μαζεύουν τις αποσκευές τους άρον-άρον και εγκαταλείπουν το νησί αναζητώντας πιο συμβατικές τουριστικές ατραξιόν. Παρά το ιδιαίτερα υψηλό τίμημα που αναγκάζονται να καταβάλουν, όμως, οι Ροδίτες πετυχαίνουν τελικά να επιβάλουν τη θέλησή τους: Το πρωί της Τετάρτης, 26 Μαΐου, τα δύο αμερικανικό πλοία σηκώνουν άγκυρα για πιο ήρεμα λιμάνια, χωρίς οι άνδρες τους να μπορέσουν να πατήσουν καν το πόδι τους στο νησί. Στην Αθήνα, τα γεγονότα της Ρόδου επισκιάζονται ως ένα βαθμό από τα ιδιαίτερα εκτεταμένα και αιματηρά επεισόδια της 25ης Μαΐου με αφορμή το νομοσχέδιο για τον συνδικαλισμό. Πάντως η «δίδυμη» έκρηξη της Αθήνας και της Ρόδου μετατρέπεται σε πολιτικό γεγονός πρώτης γραμμής, χαράζοντας με αδρές γραμμές τις νέες οριοθετήσεις στο ελληνικό πολιτικό σκηνικό. Με αφορμή αυτές τις ταραχές, η κυβέρνηση προκαλεί κοινοβουλευτική συζήτηση προ ημερήσιας διατάξεως σε επίπεδο αρχηγών κομμάτων στις 12 Ιουνίου. Στη σημαντική αυτή συζήτηση ο Κ. Καραμανλής προχωρεί σε έναν συνολικό αναπροσανατολισμό της πολιτικής του: Στον εξωτερικό τομέα χαράζει με σαφήνεια τη γραμμή τής εκ νέου ευθυγράμμισης με το ΝΑΤΟ διατυπώνοντας το δόγμα «ανήκομεν εις την Δύσιν», ενώ στον εσωτερικό λανσάρει τη λογική του «αριστεροχουντισμού», αναγορεύοντας σε βασικό κίνδυνο της Δημοκρατίας όχι μόνο τους νοσταλγούς της δικτατορίας αλλά και την «άκρα Αριστερά», στην οποία κατατάσσει και το ΚΚΕ. Ιδιαίτερα επικριτικός είναι ο πρωθυπουργός και προς το ΠΑΣΟΚ, στηλιτεύοντας τους ακραία αντιαμερικανικούς τόνους του. Στην επόμενη συζήτηση αρχηγών κομμάτων για την εξωτερική πολιτική, στα τέλη Οκτωβρίου, ο Κ. Καραμανλής κάνει λόγο για «Αριστερά της Αριστερός», συμπεριλαμβάνοντας σ’ αυτήν το ΠΑΣΟΚ και το ΚΚΕ. Οι δύο βασικοί πόλοι της πολιτικής ζωής έχουν πλέον σχηματιστεί. Οι συμπληγάδες της πόλωσης γίνονται ολοένα και πιο αμείλικτες για την ΕΔΗΚ του Γ. Μαύρου, που προσπαθεί να κρατήσει αποστάσεις τόσο από την κυβέρνηση όσο και από το «πεζοδρόμιο», αλλά και για τη μετριοπαθή Αριστερά της ΕΔΑ και του ΚΚΕ εσωτερικού που δηλώνει, διά στόματος Ηλία Ηλιού, ότι τα έκτροπα της Ρόδου και της Αθήνας ήταν μέρος σχεδίου για την πολιτική φθορά του Κ. Καραμανλή και τον εκτραχηλισμό της πολιτικής ζωής σε αυταρχικότερες κατευθύνσεις.


Η Καθημερινή