Νότιο Αιγαίο: Ένας κόμβος βιωσιμότητας και καινοτομίας

-Τα νησιά του Νοτίου Αιγαίου αναλαμβάνουν ηγετικό ρόλο στην πρώτη γραμμή της βιωσιμότητας και της καινοτομίας
-Αστυπάλαια, Χάλκη, Τήλος και Σύρος ανοίγουν το δρόμο για τον αειφόρο τουρισμό, τη διαχείριση των αποβλήτων και την τεχνολογία
 

Αστυπάλαια, Χάλκη και Τήλος. Μπορεί να μην έχετε ακούσει γι’ αυτά τα μικρά, απομακρυσμένα νησιά της Ελλάδας στο Νότιο Αιγαίο, αλλά όλα μοιράζονται κάτι κοινό: φιλόδοξους στόχους παρά το μικρό τους μέγεθος.

Για δεκαετίες, νησιά όπως αυτά θεωρούνταν απλώς απομακρυσμένες στάσεις σε ακτοπλοϊκά δρομολόγια που έπρεπε να στηρίζονται με κρατικές επιχορηγήσεις – καμία επιχείρηση δεν θέλει να λειτουργεί με ζημίες. Θεωρούνταν ανεπικερδή σε σύγκριση με τα μεγάλα νησιά όπως η Σαντορίνη και η Μύκονος, τα οποία προσελκύουν μεγάλο αριθμό επισκεπτών.

Σήμερα, ωστόσο, τα νησιά αυτά προσελκύουν την παγκόσμια προσοχή για τις πράσινες προοπτικές τους και τις πρωτοβουλίες τους με επίκεντρο την καινοτομία. Η τριάδα υιοθετεί μια σειρά από μέτρα διατήρησης του περιβάλλοντος, βιωσιμότητας και καινοτομίας, ορισμένα από τα οποία αποτελούν λαμπρά παραδείγματα βέλτιστων πρακτικών.

Οι χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, όπως η Αυστρία, η Φινλανδία και η Δανία, εδώ και καιρό έχουν υψηλή βαθμολογία όσον αφορά την οικολογική καινοτομία, ενώ η Ελλάδα έμεινε πίσω. Σήμερα, η χώρα της νοτιοανατολικής Ευρώπης αποδεικνύει πώς μπορεί να επιτευχθεί η βιωσιμότητα και να εφαρμοστεί η καινοτομία με τη χρήση έξυπνης τεχνολογίας, ολοκληρωμένων συστημάτων και πρωτοποριακών αφηγήσεων.

 Η Ελλάδα είναι ευλογημένη με απαράμιλλη φυσική ομορφιά, ωστόσο, κατά την τελευταία δεκαετία, αντιμετώπισε μια σειρά σύνθετων προκλήσεων που σχετίζονται με το περιβάλλον, την ενέργεια, τους φυσικούς πόρους, την πολιτιστική διατήρηση, τη γεωργία και τον τουρισμό. Η κλιματική αλλαγή προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία, με τους επιστήμονες να σημειώνουν ότι η περιοχή θερμαίνεται 20% ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Τον Μάιο του 2022, η Ελλάδα ψήφισε τον πρώτο της νόμο για το κλίμα, ο οποίος περιγράφει συγκεκριμένους στόχους για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και προβλέπει τη σταδιακή κατάργηση της χρήσης άνθρακα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας έως το 2028. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, οι αρχές στοχεύουν στη μείωση των εκπομπών του φαινομένου του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030 και κατά 80% έως το 2040, πριν από την επίτευξη μηδενικών καθαρών εκπομπών έως το 2050.

Οι κρατικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές, με την υποστήριξη του ιδιωτικού τομέα, έχουν ενώσει σιωπηλά τις δυνάμεις τους τα τελευταία χρόνια για την εξεύρεση λύσεων που επιτυγχάνουν ισορροπία μεταξύ της διατήρησης του χαρακτήρα των νησιών, της μείωσης των εκπομπών και της εφαρμογής των τεχνολογικών επιτευγμάτων του 21ου αιώνα.

Στα τρία νησιά προστίθενται η Ρόδος και η Σύρος, οι πρωτεύουσες των Δωδεκανήσων και των Κυκλάδων αντίστοιχα. Μαζί, παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του μέλλοντος του Νοτίου Αιγαίου και της Ελλάδας συνολικά. Αυτά τα νησιά δημιουργούν ένα σχέδιο που μπορεί να μοιραστεί με την υπόλοιπη χώρα και, ενδεχομένως, με άλλες χώρες.

Οι πρωτοβουλίες αυτές δεν αποσκοπούν μόνο στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων, αλλά τα νησιά αυτά σίγουρα θα αποδειχθούν ιδιαίτερα ελκυστικά για τους οικολογικά σκεπτόμενους ταξιδιώτες, οι οποίοι επιλέγουν ολοένα και περισσότερο προορισμούς με βάση παράγοντες βιωσιμότητας.

Αστυπάλαια: Πρωτοπόρος στην έξυπνη τεχνολογία και την πράσινη ενέργεια

Το νησί της Αστυπάλαιας στα Δωδεκάνησα, το οποίο έχει σχήμα πεταλούδας, με έκταση 97 τετραγωνικά χιλιόμετρα και 1.334 κατοίκους, πραγματοποιεί σημαντικά βήματα για να γίνει το πρώτο έξυπνο και βιώσιμο νησί της Μεσογείου.

Μια συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα με τη συμμετοχή του ελληνικού κράτους, της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου και του ομίλου Volkswagen, που υποστηρίζεται με χρηματοδότηση από την ΕΕ, υλοποιεί ένα πρωτοποριακό έργο με στόχο τη μετατροπή του νησιού σε πρότυπο για την ηλεκτρονική κινητικότητα, την έξυπνη κινητικότητα και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Τέσσερις πυλώνες αποτελούν το επίκεντρο αυτής της πρωτοβουλίας με επίκεντρο την πράσινη ενέργεια, και συγκεκριμένα η ηλεκτροκίνηση των οχημάτων, η έξυπνη κινητικότητα, η φόρτιση και η ενέργεια και η αυτόνομη οδήγηση.

Από την έναρξή του το 2020, τα μέτρα που έχουν ληφθεί περιλαμβάνουν την αναβάθμιση του ενεργειακού δικτύου και των υποδομών του νησιού, την εγκατάσταση δωρεάν δημόσιων σταθμών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων και την εισαγωγή υπηρεσιών ηλεκτρονικής κινητικότητας. Οι κάτοικοι μπορούν να υποβάλουν αίτηση για επιδοτήσεις για την αγορά ηλεκτρικού οχήματος.

Η θέσπιση λεωφορείων κατόπιν αιτήματος και υπηρεσιών κοινής χρήσης οχημάτων αποδείχθηκε ιδιαίτερα επιτυχής. Μέσω της εφαρμογής για κινητά Astybus, οι κάτοικοι και οι επισκέπτες μπορούν να καλέσουν ένα ηλεκτρονικό λεωφορείο, το οποίο σταδιακά αντικαθιστά τα συμβατικά δημοτικά λεωφορεία, για να τους παραλάβει από μια εικονική στάση. Στις πρώτες 150 ημέρες λειτουργίας του, το AstyBus πραγματοποίησε 24.370 διαδρομές. Αν προτιμάτε το δικό σας μέσο μεταφοράς, η εφαρμογή AstyMove σας επιτρέπει να κλείσετε και να παραλάβετε ένα ηλεκτρονικό αυτοκίνητο, ένα ηλεκτρονικό ποδήλατο ή ένα ηλεκτρονικό σκούτερ για προσωπική χρήση.

Ταυτόχρονα, οι τοπικές αρχές ελπίζουν ότι, έως το 2026, ένα υβριδικό ενεργειακό σύστημα που θα αποτελείται από φωτοβολταϊκό σταθμό και συσσωρευτές θα καλύπτει το 80% των συνολικών ενεργειακών αναγκών του νησιού.

Χάλκη

Ένα μοντέλο για καθαρές μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στη δυτική ακτή της Ρόδου, η λοφώδης Χάλκη φέρει τον τίτλο του πρώτου οικολογικού νησιού της Ελλάδας. Η εθνική πρωτοβουλία που δρομολογήθηκε το 2021, περιστρέφεται γύρω από μια πρωτοβουλία για την κυκλική οικονομία που επικεντρώνεται στην απεξάρτηση από τον άνθρακα και τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια. Οι βασικοί στόχοι είναι η αύξηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η βιώσιμη διαχείριση του νερού και των αποβλήτων, η εισαγωγή της ηλεκτρονικής κινητικότητας και η μετατροπή του γεωργικού και του τουριστικού τομέα σε «πράσινους» τομείς. Αυτό που είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι ότι, μέσω του προγράμματος GR-eco islands, το νησί είναι ένα από τα λίγα μέρη σε ολόκληρο τον κόσμο που έχουν επιτύχει μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα. Δηλαδή, η ποσότητα των εκπομπών αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου αντισταθμίζεται από μια ισοδύναμη ποσότητα. Αυτό δεν αποτελεί μόνο ένα κρίσιμο βήμα προόδου για την περιοχή, αλλά και μια τολμηρή πρόκληση για την ευρύτερη χώρα και τον κόσμο γενικότερα. © Μαίρη Φώτη | ΧΡΗΜΑ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Ένας φωτοβολταϊκός σταθμός ισχύος 1MW έχει εγκατασταθεί στη Χάλκη, επιτρέποντας την εικονική καθαρή μέτρηση και τον συμψηφισμό του ενεργειακού κόστους για τους κατοίκους και τις επιχειρήσεις, οι οποίοι αποτελούν μέρος μιας ενεργειακής κοινότητας. Πολλοί έχουν δει σημαντικές μειώσεις στους λογαριασμούς ρεύματος, ενώ ορισμένοι έχουν λάβει ακόμη και πιστώσεις.

Ο έξυπνος οδικός και αρχιτεκτονικός φωτισμός, τα ηλεκτρικά οχήματα και η φόρτιση κινητών συσκευών μέσω ενός έξυπνου πάγκου συγκαταλέγονται στις πτυχές του προγράμματος. Στους κατοίκους προσφέρονται κίνητρα για να αντικαταστήσουν τα συμβατικά οχήματα με ηλεκτρικά και έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες τηλεϊατρικής.

Η Χάλκη αποτελεί παράδειγμα για το τι μπορεί να επιτευχθεί όταν οι τοπικές κοινότητες και ο ιδιωτικός τομέας συνεργάζονται για την εξεύρεση λύσεων σε κρίσιμα ζητήματα μέσω της υιοθέτησης νέων τεχνολογιών και ενεργειακών εφαρμογών χαμηλών εκπομπών άνθρακα.

Τήλος: Πιστοποιημένη για μηδενικά απόβλητα

Με έκταση μόλις 63 τ.μ., η παρθένα Τήλος μπορεί να είναι μικροσκοπική, αλλά το βραχώδες νησί των Δωδεκανήσων πρωτοπορεί στην περιοχή υιοθετώντας τη νοοτροπία της κυκλικής οικονομίας. Τον Ιούλιο του 2023, ανακηρύχθηκε το πρώτο νησί στον κόσμο με πιστοποίηση μηδενικών αποβλήτων. Μέσα σε μόλις δύο χρόνια, η Τήλος μείωσε το ποσοστό διάθεσης σε χώρους υγειονομικής ταφής από 87% σε μηδέν.

Το Just Go Zero Tilos, ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα ολοκληρωμένης διαχείρισης αποβλήτων, ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2021 και περιλαμβάνει τη διακοπή λειτουργίας του χώρου υγειονομικής ταφής απορριμμάτων του νησιού. Το πρόγραμμα υλοποιείται από τον Δήμο Τήλου σε συνεργασία με την εταιρεία Polygreen και την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, με στόχο το νησί να απαλλαγεί από τα απορρίμματα.

Μέσω του προγράμματος, όλα τα απορρίμματα συλλέγονται και, με βάση τις αρχές της κυκλικής οικονομίας, επαναχρησιμοποιούνται προκειμένου να εξαλειφθεί το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα. Οι κάτοικοι και οι ιδιοκτήτες επιχειρήσεων ταξινομούν τα απορρίμματά τους σε κάδους οι οποίοι συλλέγονται από το κατώφλι τους σε συγκεκριμένες ημέρες και μεταφέρονται στο Κέντρο Κυκλικής Καινοτομίας. Εκεί, τα ανακυκλώσιμα διαχωρίζονται και συσκευάζονται και τα μη ανακυκλώσιμα αποστέλλονται για μετατροπή των απορριμμάτων σε ενέργεια. Τα οργανικά απορρίμματα μετατρέπονται σε λίπασμα.

Οι ντόπιοι μπορούν ακόμη και να παρακολουθούν τις προσπάθειες ανακύκλωσης μέσω μιας εφαρμογής για κινητά τηλέφωνα. Οι επισκέπτες είναι επίσης υποχρεωμένοι να ακολουθούν τους κανόνες. Τους παρέχονται οδηγίες σχετικά με τον τρόπο διαλογής των απορριμμάτων τους. Παλιά ρούχα, συσκευές και έπιπλα βρίσκουν νέα ζωή στο Κέντρο Δημιουργικής Ανακύκλωσης.

Οι 780 κάτοικοι του νησιού έχουν επιτύχει ένα εκπληκτικό ποσοστό ανακύκλωσης απορριμμάτων της τάξης του 90%, υπερδιπλάσιο του μέσου όρου της ΕΕ που είναι περίπου 40%. Σύμφωνα με την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, η Τήλος έχει το υψηλότερο ποσοστό ανακύκλωσης από οποιονδήποτε δήμο παγκοσμίως. Η Τήλος στοχεύει να παράγει 20% λιγότερα απορρίμματα, να χρησιμοποιεί 30% λιγότερο πλαστικό και να ανακτά 90% περισσότερα απορρίμματα μέχρι το 2025. Το πιλοτικό σύστημα συμπληρώνεται από ένα υβριδικό σύστημα παραγωγής ηλιακής και αιολικής ενέργειας, με αποθήκευση ενέργειας σε συσσωρευτές, το οποίο καλύπτει τις ανάγκες της λιμενικής πόλης της Λιβαδειάς, όπου κατοικούν περίπου 500 άτομα.

Η Polygreen ήταν τόσο επιτυχημένη στην Τήλο που τώρα εφαρμόζει ένα παρόμοιο πρόγραμμα στο Άμπου Ντάμπι.

Ρόδος: Χαράσσοντας το δρόμο για τον βιώσιμο τουρισμό

Η ταχεία ανάπτυξη της ελληνικής τουριστικής βιομηχανίας κατά την τελευταία δεκαετία έχει οδηγήσει σε ζητήματα όπως ο συνωστισμός σε δημοφιλείς προορισμούς και τοποθεσίες και η πίεση στις δημόσιες υποδομές. Έχοντας πλήρη επίγνωση αυτών των προκλήσεων, η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου ανέλαβε την πρωτοβουλία να ερευνήσει, να σχεδιάσει και να εφαρμόσει μέτρα με σκοπό να καταστήσει τον βιώσιμο τουρισμό μια σημερινή πραγματικότητα και όχι μια μακρινή ουτοπία.

Στις αρχές του 2022, η περιφέρεια υπέγραψε μια συμφωνία στρατηγικής συνεργασίας με τον κορυφαίο ταξιδιωτικό πράκτορα TUI και το Ίδρυμα TUI Care Foundation για τη δημιουργία του The Rhodes Co-Lab. Στόχος ήταν να συγκεντρωθούν οι ενδιαφερόμενοι φορείς της τουριστικής βιομηχανίας για την εξεύρεση λύσεων και τη δημιουργία ενός ολιστικού βιώσιμου επιχειρηματικού μοντέλου για τους ταξιδιωτικούς προορισμούς παγκοσμίως. Οι τρεις κύριοι πυλώνες του επικεντρώνονται στην αναγέννηση του φυσικού περιβάλλοντος, στην ενίσχυση της κοινωνικής ανάπτυξης και της πολιτιστικής κληρονομιάς και στην προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς στον τομέα του τουρισμού. Στο πλαίσιο αυτών των πυλώνων υπάρχουν έξι στρατηγικές προτεραιότητες και 26 μέτρα που αποσκοπούν στο να καταστεί η Ρόδος κλιματικά ουδέτερη το 2030, 20 χρόνια μπροστά από τον εθνικό στόχο.



Ένα ολοκληρωμένο, προοδευτικό σχέδιο που έχει σχεδιαστεί για να επικεντρωθεί στην πράσινη ανάπτυξη και να αντιμετωπίσει ζωτικά ζητήματα όπως η ποιότητα ζωής, η ανάπτυξη υποδομών, η αποκατάσταση της βιοποικιλότητας, η κοινωνική συνοχή και η ευημερία βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. Μεταξύ των αρχικών προτεραιοτήτων, που θα υποστηριχθούν με ευρωπαϊκή και εθνική χρηματοδότηση, είναι η αναδάσωση, η μείωση της ρύπανσης και η εισαγωγή προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για τα παιδιά. Το κλειδί για ένα ευνοϊκό αποτέλεσμα είναι η ενεργή συμμετοχή της κοινότητας στις διαβουλεύσεις. Στα σχέδια είναι η δημιουργία ενός διεθνούς κέντρου για τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη, του οποίου ο κύριος ρόλος θα είναι η δημιουργία και η εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών και πολιτικών για τον βιώσιμο τουρισμό παγκοσμίως.

Σύρος: Δημιουργώντας έναν νέο κόμβο τεχνολογίας και καινοτομίας

Τον Ιανουάριου του 2023, η Σύρος καλωσόρισε το Κέντρο Καινοτομίας Aegean Neorion Innovation Centre (ANIC), μια συνεργασία μεταξύ της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, του ομίλου Onex Group & Technologies, της Cisco και του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Το κέντρο δημιουργήθηκε για διάφορους λόγους: πρωτίστως για την έρευνα, το σχεδιασμό και την εφαρμογή καινοτόμων λύσεων στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι τοπικές κοινότητες.Το ANIC αποτελεί ένα δυναμικό, σύγχρονο οικοσύστημα τεχνολογίας και καινοτομίας, στόχος του οποίου είναι να λειτουργήσει ως βασικός κόμβος για την ανάπτυξη τεχνολογικών λύσεων προστιθέμενης αξίας σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο.

Ιδρύθηκε για να παρέχει στις τοπικές επιχειρήσεις καινοτόμες λύσεις και να τις βοηθά στον ψηφιακό μετασχηματισμό τους, ενώ παράλληλα φέρνει νέες τεχνολογίες σε τομείς όπως η εκπαίδευση, η υγεία και το περιβάλλον.

Το πρώτο έργο του ANIC αφορούσε τη μετατροπή του γενικού νοσοκομείου της Σύρου σε μια ασφαλή, πράσινη και έξυπνη εγκατάσταση. Τα τάμπλετ και τα κινητά τηλέφωνα έχουν εξαλείψει τη χρήση εντύπων, ενώ οι αισθητήρες ανιχνεύουν τον αριθμό των επισκεπτών και αποτρέπουν τον συνωστισμό. Οι έξυπνοι μετρητές παρακολουθούν τις περιβαλλοντικές παραμέτρους και συμβάλλουν στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας.

Η Τήλος, η Χάλκη και η Αστυπάλαια βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των προσπαθειών της Ελλάδας για βιωσιμότητα και καινοτομία και αποτελούν απόδειξη ότι το μικρό μπορεί σίγουρα να είναι ισχυρό. Παράλληλα, η Ρόδος και η Σύρος εξελίσσονται σε θερμοκοιτίδες και «δεξαμενές σκέψης» για τον βιώσιμο τουρισμό και την τεχνολογία, αντίστοιχα, των οποίων το αντίκτυπο θα μπορούσε κάλλιστα να έχει παγκόσμιο χαρακτήρα.

Η επαφή με επισκέπτες από κοντινές και μακρινές ακτές στο πέρασμα των αιώνων σήμαινε ότι οι κάτοικοι των νησιών ήταν πάντα δεκτικοί στην αλλαγή, την πρόοδο και την ανάπτυξη. Αυτό το ανοιχτόμυαλο πνεύμα και η προθυμία για προσαρμογή δείχνουν, ενδεχομένως, ένα πολύ λαμπρό μέλλον για το Νότιο Αιγαίο και την Ελλάδα στο σύνολό της.

 money-tourism