Η πιο έξυπνη γυναίκα του κόσμου με IQ 228

H ιστορία της Μέριλιν βος Σαβάντ, που προτίμησε την εξωστρέφεια από την απομόνωση της ιδιοφυϊας.

Υπάρχουν άνθρωποι που γεννιούνται με τόσο σπάνιο χάρισμα, ώστε μοιάζουν σχεδόν καταδικασμένοι να ζήσουν μόνοι τους: απομονωμένοι σε εργαστήρια, σε βιβλιοθήκες, σε χώρους όπου ο κόσμος έξω χάνει το χρώμα του. Η Μέριλιν βος Σαβάντ θα μπορούσε να είναι μια τέτοια περίπτωση: η γυναίκα με το υψηλότερο καταγεγραμμένο IQ στον πλανήτη, η παιδική ιδιοφυΐα που στα δέκα της έλυνε προβλήματα τα οποία άλλοι έβλεπαν μόνο σε συνέδρια.

Mε τον σύζυγό της διακεκριμένο επιστήμονα και ερευνητή, Robert Jarvik, σε εκδήλωση στη Νέα Υόρκη, το 2019.

Κι όμως, αντί να χτίσει έναν κλειστό πύργο γύρω από το μυαλό της, διάλεξε τον δύσκολο δρόμο της εξωστρέφειας. Δεν κρύφτηκε πίσω από αριθμούς, δεν αφοσιώθηκε σε μια μοναχική επιστήμη, δεν φοβήθηκε πως η καθημερινότητα θα «λερώσει» το μύθο της. Αντίθετα, αποφάσισε να απευθυνθεί σε όλους. Να συνομιλήσει με τον κόσμο, να εξηγήσει, να διευκρινίσει, να ακούσει και να απαντήσει. Να κάνει την ευφυΐα της όχι τρόπαιο, αλλά γέφυρα. Κι έτσι μια γυναίκα που θα μπορούσε να μείνει μια απόμακρη φιγούρα μετρήσεων και διακρίσεων, έγινε τελικά κάτι πιο σπάνιο: μια παρουσία οικεία, προσβάσιμη, σχεδόν καθημερινή για εκατομμύρια ανθρώπους.

Eνα χαρισματικό παιδί
Η Μέριλιν βος Σαβάντ γεννήθηκε με άλλο όνομα (Μέριλιν Μαχ) στις 11 Αυγούστου 1946 στο Σεντ Λούις του Μιζούρι. Οι ρίζες της ήταν ταπεινές: οι παππούδες της εργάζονταν στα ορυχεία, ενώ οι γονείς της (μετανάστες από τη Γερμανία και την Ιταλία) διατηρούσαν μικρά καταστήματα και επιχειρήσεις. Tο όνομα «Savant» που υιοθέτησε -επώνυμο της μητέρας της- σημαίνει «σοφός λόγιος», ήταν ενδεικτικό του τι θα ακολουθούσε. Η Μέριλιν δεν μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον «παιδιού-θαύματος». Οι γονείς της είχαν αντιληφθεί σχεδόν από την αρχή ότι είχαν να κάνουν μ’ ένα ιδιαίτερο παιδί, ωστόσο επέλεξαν να μην κάνουν δημόσια επίδειξη την εξυπνάδα της, φοβούμενοι πιθανή εκμετάλλευση και προτιμώντας να της εξασφαλίσουν μια όσο το δυνατόν πιο «κανονική» παιδική ηλικία.
Ήταν, όμως, αρκετά νωρίς που το ασυνήθιστο έγινε εμφανές. Σε ηλικία 10 ετών (το 1956) υποβλήθηκε στην αναθεωρημένη έκδοση του τεστ Stanford‑Binet Intelligence Scale (1937 revision). Η αξιολόγηση έκρινε την “ψυχική της ηλικία” ως 22 χρόνια και 10 μήνες. Με βάση τότε τη μέθοδο αξιολόγησης IQ, αυτό μετέφραζε σε μια εντυπωσιακή τιμή IQ 228. Τη μεγαλύτερη που είχε καταγραφεί ποτέ. Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, που είχε κάνει το ίδιο τεστ, είχε «γράψει» 184.


Αυτό το αποτέλεσμα δεν ήταν απλώς ένας αριθμός, αλλά η βάση για κάτι που δεν είχε ξαναγίνει. Η Μέριλιν ήταν ένα από τα πολύ λίγα άτομα που έπιαναν τόση απόσταση από τον μέσο όρο. Η εμφάνισή της το 1985 στο Guinness Book of World Records ως «ο άνθρωπος με το υψηλότερο IQ» έδωσε στον τίτλο παγκόσμια διάσταση. Ωστόσο, το ζήτημα των μετρήσεων νοημοσύνης δεν ήταν ποτέ τόσο απλό. Με τα χρόνια, η επιστημονική κοινότητα και οι ίδιοι οι δημιουργοί τεστ ανέδειξαν τα προβλήματα της συγκεκριμένης μεθόδου αξιολόγησης, όπως το ότι η “ψυχική ηλικία” γίνεται ολοένα και πιο παραστατική όσο το παιδί μεγαλώνει.
Στη δεκαετία του 1980 η Marilyn υποβλήθηκε εκ νέου σε τεστ, το Mega Test του Ronald K. Hoeflin, σχεδιασμένο ειδικά για εξαιρετικά ταλαντούχα άτομα. Εκεί πέτυχε 46 από 48 -αποτέλεσμα που μεταφράστηκε, με την τότε μεθοδολογία, σε IQ περίπου 186. Η διαφορά στην κλίμακα συνοψίζει κάτι σημαντικό: η «νοημοσύνη» δεν είναι πάντα ένα σταθερό νούμερο, αλλά εξαρτάται από την κλίμακα και την οπτική. Η ίδια η Μέριλιν αργότερα δήλωσε πως τα τεστ IQ, ακόμη και τα πιο «άρτια», δεν μπορούν από μόνα τους να μετρήσουν ολοκληρωμένα τη νοημοσύνη.


Η Marilyn vos Savant έγινε διάσημη από τη εβδομαδιαία στήλη της “Ask Marilyn” στο περιοδικό Parade, από το 1986 έως το 2023 όταν και σταμάτησε η έντυπη κυκλοφορία του. www.parade.com

Η δημόσια εικόνα είχε ήδη καθιερωθεί
Η Μέριλιν το 1986 άρχισε να γράφει την εβδομαδιαία στήλη «Ask Marilyn» στο περιοδικό Parade Magazine. Εκεί απαντούσε σε ερωτήματα αναγνωστών για λογικά προβλήματα, φιλοσοφικά ερωτήματα, γρίφους, αλλά και για πρακτικά ζητήματα, με προσέγγιση που συνδύαζε αυστηρή λογική, αναλυτική σκέψη και σαφή επιχειρήματα. Η δημόσια αναγνώριση της νοημοσύνης της μετατράπηκε σε καριέρα, όχι ως επιστήμονας, αλλά ως συγγραφέας, σχολιάστρια, επιχειρηματίας, δημόσιο πρόσωπο. Δεν βυθίστηκε στις ακαδημαϊκές θεωρίες, αλλά προτίμησε να φέρει το μυαλό της στο ευρύ κοινό, να το χρησιμοποιήσει για να εξηγήσει, να λύνει προβλήματα και να θέτει ερωτήματα.


Σήμερα η Μέριλιν βος Σαβάντ εξακολουθεί να ζει με έναν τρόπο που, όσο περίεργο κι αν μοιάζει για κάποιον που έγινε διάσημος ως «το πρόσωπο με το υψηλότερο IQ», δείχνει περισσότερο ότι επέλεξε μια ήρεμη καθημερινότητα παρά ζωή μες στο φως της δημοσιότητας. Διαμένει στη Νέα Υόρκη, όπου μετακόμισε τη δεκαετία του 1980 για να συνεχίσει την καριέρα της ως συγγραφέας και αρθρογράφος. Κατά καιρούς συμμετείχε σε διοικητικά και συμβουλευτικά συμβούλια -μεταξύ άλλων για οργανισμούς που υποστηρίζουν παιδιά με υψηλές ικανότητες και εκπαιδευτικά προγράμματα.
Πριν λίγους μήνες έχασε το στήριγμα της ζωής της, τον επί σχεδόν 40 χρόνια σύζυγό της Ρόμπερτ Γιάρβικ (ο πρώτος επιστήμονας που σχεδίασε την τεχνητή καρδιά), όμως στα 80 της εξακολουθεί να ζει έναν «κανονικό» τρόπο ζωής, με ισορροπία ανάμεσα στο μυαλό και το σώμα: γυμναστική, χορό και ταξίδια. Αυτή είναι η συμβουλή της.

Φωτογραφίες: Getty Images / Ideal Image